ਦਸਵੇਂ ਦਾ ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ, ਸਾਲ 2011 ਲਈ ਪ੍ਰਣ.......... ਮੁਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੱਗ

ਜਾਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਇਹ ਸਦੀ ਦਾ ਸਾਲ ਦਸਵਾਂ ਕਰਾ ਗਿਆ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਚੋਣ ਮੀਆ

ਜਿਤਣ ਵਾਲੇ ਨੇ ਧੌਣ ਅੱਕੜਾਈ ਫਿਰਦੇ ਹਾਰੇ ਹੋਇਆਂ ਨੇ ਕੀਤੀ ਨੀਵੀਂ ਧੌਣ ਮੀਆਂ

ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ  ਸਮਰਥ ਹੈ ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਸਮਾਂ ਬਦਲੇ ਤਾਂ ਬਦਲ ਤਕਦੀਰ ਜਾਂਦੀ

ਡੈਮੋਕਰੈਟਾਂ ਤੋਂ ਸਮੇਂ ਨੇ ਖੋਹੀ ਤਾਕਤ ਰੀਪੱਬਲਕਨ ਆ ਗਏ ਹੁਕਮ ਚੜਾਉਣ ਮੀਆਂ

ਟੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਚਕ੍ਰਵਿਯੂਹ ਰਚਿਆ ਉਬਾਮਾ ਘਿਰ ਗਿਆ ਬਿਚ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦੇ

ਕਟ ਗੁਜਰਿਆ ਸੰਕਟ ਜੇ ਮਰਦ ਬਣਕੇ ਸੂਝ  ਬੂਝ   ਦੀ  ਹੋਣੀ ਪਛਾਣ ਮੀਆਂ

ਆਟਾ ਦਾਲ ਮਹਿੰਗਾ ਤੇ ਘੀ ਦੁਧ ਮਹਿੰਗਾ ਕੀਮਤ ਪਿਆਜ ਦੀ ਲਾਈ ਅਸਮਾਨ ਟਾਕੀ

ਭੁਖ ਨੰਗ  ਅਜ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੋਈ ਲੋਕੀਂ ਥਾਲੀਆਂ ਪਏ ਖੜਕਾਉਣ ਮੀਆਂ

ਲਾਲਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਰਾਠੌਰ

ਨਗਰੀ ਅਨੰਦ ਛੱਡ ਗੋਬਿੰਦ ਪਿਆਰੇ ਜਦ

ਸਰਸਾ ਦੇ ਵੱਲ ਨੂਰੀ ਮੁੱਖ ਨੂੰ ਘੁਮਾਇਆ ਸੀ

ਲਾਲਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਵਾਲੀ ਘੜੀ ਨੇੜੇ ਆਣ ਢੁੱਕੀ

ਸਤਿ ਕਰਤਾਰ ਕਹਿ ਕੇ ਸੀਸ ਨੂੰ ਝੁਕਾਇਆ ਸੀ

ਅਜੀਤ ਤੇ ਜੁਝਾਰ ਜਦੋਂ ਗੋਬਿੰਦ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਰੇ

ਗੁਜਰੀ ਨੇ ਛੋਟਿਆਂ ਨੂੰ ਉਂਗਲੀ ਨਾਲ ਲਾਇਆ ਸੀ

ਪੋਹ ਦੀ ਸੀ ਠੰਡ ਉੱਤੋਂ ਘੁੱਪ ਸੀ ਹਨੇਰਾ ਛਾਇਆ

ਕਹਿਰ ਦਾ ਸੀ ਸਮਾਂ ਜਿਹੜਾ ਗੋਬਿੰਦ ਤੇ ਆਇਆ ਸੀ

ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਤੁਰੀ ਜਾਂਦੇ ਤੁਰੀ ਜਾਂਦੇ

ਮੰਜ਼ਲ ਨਾ ਕੋਈ ਜਿਹਦਾ ਠ੍ਹੋਰ ਉਹ ਬਣਾਇਆ ਸੀ

ਥੱਕ ਗਏ ਹਾਂ ਮਾਤਾ ਘੜੀ ਕਰੀਏ ਆਰਾਮ ਏਥੇ

ਗੁਜਰੀ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੀਨੇ ਨਾਲ ਲਾਇਆ ਸੀ

ਤਿੜਕੇ ਸੁਪਨੇ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਜਤਿੰਦਰ ਲਸਾੜਾ

ਸੂਰਜ ਢੂੰਡਣ ਆਸਾਂ ਤੁਰੀਆਂ, ਅੱਧ ਵਿਚਾਲੇ ਰਾਤ ਹੋਈ।

ਬਿਖਰੇ ਪੈਂਡੇ, ਤਿੜਕੇ ਸੁਪਨੇ, ਹੰਝੂਆਂ ਦੀ ਬਰਸਾਤ ਹੋਈ।

ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਬਿਤਾਈਆਂ ਘੜੀਆਂ ਅੱਜ ਤਕ ਉੱਥੇ ਹੀ ਖੜੀਆਂ,

ਤੇਰੇ ਮਗਰੋਂ ਇੰਝ ਲਗਦੈ ਜਿਉਂ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਿਆ ਨਾ ਰਾਤ ਹੋਈ।

ਏਸ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਗਹਿਣੇ ਲੈਣੇ, ਜ਼ਿਦ ਸੀ ਮੇਰੀ ਬੇਗ਼ਮ ਦੀ,

ਹੋਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿੱਲਾ ਗਹਿਣੇ, ਅਣਚਾਹੀ ਬਰਸਾਤ ਹੋਈ।

ਛੱਡ ਲਸਾੜੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਠੜੀ, ਖੋਲ੍ਹਨਾ ਵਿੱਚ ਹਮਦਰਦਾਂ ਦੇ,

ਆਖੇਂ ਗਾਫੜ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਸਧਰਾਂ, ਆਪਣਿਆ ਤੋਂ ਮਾਤ ਹੋਈ।

ਪਤਾ ਏ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਰਾਜਿੰਦਰ ਜਿੰਦ,ਨਿਊਯਾਰਕ

ਪਤਾ ਏ ਮੇਰੇ ਖਾਲੀ ਦਿਲ ਵਿਚ ਤੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਬਹਿ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ।
ਫਿਰ ਵੀ ਗੂੰਗੇ ਬੋਲੇ ਦਿਲ ਤੋਂ ਤੈਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ।

ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਆਪਾਂ ਦਿਲ ਦੇ ਵਿਚ ਹੀ ਮਾਰ ਲਵਾਂਗੇ,
ਤੇਰੇ ਕੋਲੋ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਸਹਿ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ।

ਝੂਠ ਦੇ ਕੋਮਲ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੱਸ ਕੇ ਯਾਰੀ ਲਾ ਲਈ ਮੈਂ ਤਾਂ,
ਪਤਾ ਸੀ ਸੱਚ ਦੇ ਕੰਡਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਖਹਿ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ।

ਪਤਾ ਏ ਤੇਰਾ ਹੋਵਣ ਦੇ ਲਈ ਤੇਰੇ ਦਰ ਤੇ ਢਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ,
ਪਰ ਇਸ ਮਨ ਦੇ ਬੰਦੇ ਕੋਲੋਂ ਤੇਰੇ ਦਰ ਤੇ ਢਹਿ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ।

ਮੈਂ ਮਨ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵੇਖਾਂ ਤੂੰ ਤਨ ਤੇ ਹੀ ਠਹਿਰ ਗਿਆਂ ਏ,
ਏਸ ਵਣਜ ਵਿਚ ਤੇਰਾ ਮੇਰਾ ਇਹ ਸੌਦਾ ਤਾਂ ਤਹਿ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ।

ਉਹ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਰਗ-ਰਗ ਦੇ ਵਿਚ ਖੂਨ ਦੇ ਵਾਂਗੂ ਤੁਰਿਆ ਫਿਰਦਾ,
‘ਜਿੰਦ’ ਗਰਜ਼ੀ ਤੋਂ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਏਨਾ ਡੂੰਘਾ ਲਹਿ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ।

ਬਗ਼ਾਵਤ ਵੰਗਾਰਦੀ ਹੈ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਭਿੰਦਰ ਜਲਾਲਾਬਾਦੀ

ਮੈਂ ਸੀਤਾ ਦਾ ਅਪਹਰਣ ਹੁੰਦਾ ਦੇਖਿਆ,
ਤੇ ਤੱਕਿਆ ਦਰੋਪਦੀ ਨੂੰ, ਸ਼ਰੇਆਮ ਹੁੰਦੀ ਨਿਰਵਸਤਰ!
ਸਿਰਫ਼ ਦੁਆਪਰ-ਤ੍ਰੇਤਾ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਅੱਜ ਵੀ!!
ਉਥੋਂ ਸਿੱਖੇ ਮੈਂ ਸਬਕ,
ਤੇ ਹੋਈ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ-ਅਣਖ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ!
ਜਦ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਕੇ ਭੇਖੀ,
ਬਗਲੇ ਭਗਤ ਦਾ, ਮਖ਼ੌਟਾ ਪਾ ਕੇ ਬੈਠਦੇ ਨੇ,
ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦੇ ਨੇ ਹੂ-ਬ-ਹੂ, ਨਾਰਦਮੁਨੀ ਵਰਗੇ!
ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠ, ਮੀਆਂ-ਮਿੱਠੂ, ਮੰਤਰ ਪੜ੍ਹਦੇ,
ਅੱਜ ਦੇ ਰਾਵਣ ਵੱਲ ਤੱਕ ਕੇ,
ਮੇਰੀ ਜ਼ਮੀਰ ਮੈਨੂੰ, ਅੰਦਰੋਂ ਹੁੱਝ ਮਾਰ, ਵੰਗਾਰ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ!
...ਤੇ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰੋਂ, ਉਠਦੀ ਹੈ ਬਗ਼ਾਵਤ,
ਅਤੇ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਮੈਨੂੰ,
ਮੇਰੀ ਕਦਰ-ਕੀਮਤ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ!
...ਕਿ ਇਹ ਲਾਹਣਤ ਵਰਗੇ ਨਕਾਬਪੋਸ਼,
ਆਪ ਦੇ ਜਾਣੇ ਤਾਂ ਪਾਉਂਦੇ ਨੇ,
ਅੰਬਰੀਂ ਉੱਡਦੇ ਉਕਾਬਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ, ਤੇ ਗੱਲੀਂ-ਬਾਤੀਂ,
ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਨੇ ਅਰਜਨ ਵਾਲਾ ਬਲ!
ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਭਰਿਸ਼ਟੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ 'ਚੋਂ ਮੈਨੂੰ,
ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿਸੇ ਦੈਂਤ ਵਾਲੀ, ਬਦਨੀਤ ਦੀ ਗੰਧ,
ਜੋ ਮਨ ਅੰਦਰੋਂ, ਆਦਮ-ਬੋ, ਆਦਮ-ਬੋ ਨਹੀਂ,
ਨਾਰੀ-ਬੋ, ਨਾਰੀ-ਬੋ, ਦਹਾੜ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦੈ!
ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪਤਾ, ਕਿ ਮੈਂ 'ਵਿਚਾਰੀ ਅਬਲਾ' ਨਹੀਂ,
ਕੱਠਪੁਤਲੀ ਤੇ ਲਾਈਲੱਗ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ!
ਸਗੋਂ, ਝਾਂਸੀ ਦੀ ਰਾਣੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਭਾਗੋ ਦੀ 'ਪੈਰੋਕਾਰ' ਹਾਂ!
ਕੱਢ ਕੇ ਮਨ ਦਾ ਭਰਮ, ਬੈਠ ਜਾਹ ਕਪਟੀਆ ਚੁੱਪ ਧਾਰ,
ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਚੁੱਪ ਅਤੇ ਭੋਲੇ ਚਿਹਰੇ ਵੱਲ ਦੇਖ ਕੇ,
ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਕੋਝਾ-ਬਾਣ ਨਾ ਦਾਗ ਬੈਠੀਂ,
ਭਰਮ ਨਾ ਪਾਲ ਬੈਠੀਂ ਕੋਈ, ਆਪਣੇ ਸ਼ੇਖ਼ਚਿਲੀ ਮਨ ਅੰਦਰ,
'ਭਿੰਦਰ' ਚੁੱਪ ਜਿਹੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ, ਪਰ ਬੇਅਣਖੀ ਤੇ ਬੇਪਤੀ ਨਹੀਂ!!
ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰਾ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,
ਡੰਡਾ ਤਾਂ ਲੋਕ, ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਨੇ,
ਡੰਡਾ ਤਾਂ ਲੋਕ, ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਨੇ!

‘ਪਿਆਰੀ ਸ਼ਬਦ-ਸਾਂਝ’.......... ਸੁਮਿਤ ਟੰਡਨ

ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰੂਪ ਨੂੰ ਘੜ ਕੇ, “ਸ਼ਬਦ-ਸਾਂਝ” ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ
ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਕਰੀ ਤਪੱਸਿਆ, ਘਰ-ਘਰ ਅਲਖ ਜਗਾਈ
ਚੰਗੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਬਾਲ ਕੇ ਦੀਵੇ, ਚਾਨਣ ਕਰੀ ਲੋਕਾਈ
ਚੰਗੀਆਂ ਲਿਖ਼ਤਾਂ ਸੱਭ ਨਾਲ ਵੰਡ ਕੇ, ਚੰਗੀ ਰੀਤ ਨਿਭਾਈ
ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਰਚਨਾਂ, ਸਾਂਝ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪਾਈ
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੀ ਕਰ ਕੇ ਸੇਵਾ, ਵੱਸ ਵਿੱਚ ਕਰੀ ਖ਼ੁਦਾਈ
ਸਾਡਾ ਤਾਂ ਕੰਮ ਹਸਮੁਖ ਰਹਿਣਾ, ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਾਈ
ਜੰਮ-ਜੰਮ ਕੇ ਸੱਭ ਮਾਰੋ ਮੱਲਾਂ, ਕਰ ਕੇ ਨੇਕ ਕਮਾਈ
ਸ਼ਬਦ-ਸਾਂਝ ਦੇ ਪਾਤਰ ਜਿੰਨੇ, ਸੱਭ ਨੂੰ ਦਿਲੋਂ ਵਧਾਈ।

ਸੁਨਹਿਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ………… ਦਾਦਰ ਪੰਡੋਰਵੀ / ਗ਼ਜ਼ਲ

ਸੁਨਹਿਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹੀ ਜੇ ਪਿੰਜਰਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹੈ।
ਤਾਂ ਸਮਝੋ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਸੋਚਣੀ ਵਿਚ ਵੀ ਸਿਆਸਤ ਹੈ।

ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੈਂ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹਾਂ,ਕੋਈ ਮੇਰੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ,
ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵਿਚ,ਜ਼ਮਾਨਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹੈ।

ਤੁਸੀਂ ਜੇ, ਖ਼ਾਬਾਂ ਵਰਗੇ ਹੋ ਛਲਾਵੇ ਦੇਣ ਦੇ ਆਦੀ,
ਉਂਨੀਦੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਉਮਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਹਾਰਤ ਹੈ।

ਤੁਸੀਂ ਗ਼ਮਲੇ ‘ਚ ਲਾ ਕੇ ਬਿਰਖ਼ ਨੂੰ ਬੌਣਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ,
ਤੁਹਾਡੇ ਫ਼ਨ ਤੇ ਪਿੱਪਲ ਦੀ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸੇ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਹੈ।

ਘਰੋਂ ਤਾਂ ਚੱਲ ਪੈਂਦੇ ਹਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਕਾਫ਼ਿਲੇ ਅਕਸਰ,
ਚੁਰਸਤੇ ਵਿਚ ਮਗ਼ਰ ਸਾਨੂੰ ਸਦਾ ਭਟਕਣ ਦੀ ਆਦਤ ਹੈ।

ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੌ ਵਾਰੀ ਸੋਚਣਾ ਪੈਦਾ ,
ਕਿ ਅਜਕੱਲ੍ਹ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ ਵਰਗੀ ਨਜ਼ਾਕਤ ਹੈ।

ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇ ਕਰਨਗੇ ਜਿਤ ਦਰਜ ਨ੍ਹੇਰੇ ‘ਤੇ,
ਜਦੋਂ ਤਕ ਸਾਹਮਣੇ ਜੁਗਨੂੰ ਜਿਹੀ ਇਕ ਵੀ ਹਕੀਕਤ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਟੀ.ਵੀ. ਦੇ ਦਰਸ਼ਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ,
ਗਿਲੇ ਇਹ ਵੀ ਅਸੀਂ ਕੀਤੇ,ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਲਿਆਕਤ ਹੈ।

ਬਣਾਉਂਦਾ ਵੇਖਿਆ ਜਦ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚ ਆਲ੍ਹਣਾ ਪੰਛੀ,
ਬੜਾ ਕੁਝ ਸੋਚ ਕੇ ਦਿਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ,ਇਹ ਵੀ ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ ਹੈ।

ਸਮੁੰਦਰ ਵੀ ਵਿਕਾਊ ਹੋਣ ਦੀ ਧੁਨ ਵਿਚ ਉਛਲਦੇ ਨੇ,
ਜਦੋਂ ਦੀ ਪਾਣੀਆਂ ਉੱਤੇ ਪਈ ਬੰਦੇ ਦੀ ਸੁਹਬਤ ਹੈ।

****

ਤਪਦੇ ਰਾਹੀਂ ਤੁਰਦੇ-ਤੁਰਦੇ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਇੰਦਰਜੀਤ ਪੁਰੇਵਾਲ,ਨਿਊਯਾਰਕ

ਤਪਦੇ ਰਾਹੀਂ ਤੁਰਦੇ-ਤੁਰਦੇ ਪੈਰੀਂ ਛਾਲੇ ਪੈ ਗਏ ਨੇ।
ਰੁੱਖਾਂ ਵਰਗੇ ਦਿਸਦੇ ਸੀ ਜੋ ਛਾਂਵਾਂ ਖੋਹ ਕੇ ਲੈ ਗਏ ਨੇ।

ਰਹਿਬਰ ਨੇ ਤਾਂ ਧੋਖੇ ਦੇ ਨਾਲ ਪੁੱਠੇ ਰਸਤੇ ਪਾ ਤਾ ਸੀ,
ਭਲਿਆ ਲੋਕਾ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਜਾ ਉੱਡਦੇ ਪੰਛੀ ਕਹਿ ਗਏ ਨੇ।

ਮੈਂ ਸੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰਬਾਂ ਦੇਵਾਂ ਦੁੱਖ ਹੀ ਹਾਸਿਲ ਹੁੰਦੇ ਨੇ,
ਲਗਦਾ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦੁੱਖ ਮੇਰੇ ਲਈ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ ਨੇ।

ਫ਼ੁੱਲਾਂ ‘ਚੋਂ ਖੁਸ਼ਬੋਈ ਲੱਭਦੇ ਕੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਪਰੁੰਨੇ ਗਏ,
ਜ਼ਖਮੀ ਭੌਰੇ ਤੜਪ-ਤੜਪ ਕੇ ਅਗਲੀ ਜੂਨੈ ਪੈ ਗਏ ਨੇ।

ਤੂੰ ਤਾਂ ਝੱਲੀਏ ਅੱਖੀਂਓ ਵਗਦੇ ਅੱਥਰੂ ਵੇਖੇ ਹੋਣੇ ਨੇ,
ਤੂੰ ਕੀ ਜਾਣੇ ਖੁਨ ਦੇ ਅੱਥਰੂ ਕਿੰਨੇ ਦਿਲ ‘ਚੋਂ ਵਹਿ ਗਏ ਨੇ।

ਕੱਚੀਆਂ ਨੀਹਾਂ ਉੱਤੇ ਉਸੱਰੇ ਮਹਿਲਾਂ ਕਦ ਤਕ ਰਹਿਣਾ ਸੀ,
ਕੰਧ ਰੇਤ ਦੀ ਕਦੇ ਨਾ ਖੜਦੀ ਸੱਚ ਸਿਆਣੇ ਕਹਿ ਗਏ ਨੇ।

‘ਪੁਰੇਵਾਲ’ ਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰੇ ਬਹੁਤਾ ਦਰਦ ਸਹੇੜ ਲਿਆ,
ਤਾਂ ਹੀ ਜਿੰਦ ਨਿਮਾਣੀ ਤਾਂਈ ਵੱਡੇ ਕਜ਼ੀਏ ਪੈ ਗਏ ਨੇ।
****

ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ.......... ਗੀਤ / ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਰਾਠੌਰ

ਕੀ ਗੱਲ ਕਹਾਂ ਉਸ ਸਤਿਗੁਰ ਦੀ, ਜਿਸ ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ ਚਲਾਇਆ ਏ
ਸੌਦਾ ਕਰਕੇ ਸੱਚ ਤੇ ਧਰਮ ਵਾਲਾ, ਲੰਗਰ ਸਾਧੂਆਂ ਤਾਈਂ ਛਕਾਇਆ ਏ

ਵਹਿਮਾਂ ਤੇ ਭਰਮਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੋ, ਉਸ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਏ
ਨੀਵਿਆਂ ਤੇ ਮੰਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ, ਉਸ ਆਪਣੇ ਗਲ੍ਹ ਨਾਲ ਲਾਇਆ ਏ
ਅੱਜ ਮੰਨ ਕੇ ਉਸ ਉਪਕਾਰ ਤਾਈਂ, ਸਿਰ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਝੁਕਾਇਆ ਏ
ਕੀ ਗੱਲ ਕਹਾਂ ਉਸ ਸਤਿਗੁਰ ਦੀ, ਜਿਸ ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ ਚਲਾਇਆ ਏ
ਸੌਦਾ ਕਰਕੇ ਸੱਚ ਤੇ ਧਰਮ ਵਾਲਾ, ਲੰਗਰ ਸਾਧੂਆਂ ਤਾਈਂ ਛਕਾਇਆ ਏ

ਬਾਬਰ ਦੀਆਂ ਚੱਕੀਆਂ ਚੱਲ ਪਈਆਂ, ਉਸ ਐਸਾ ਚੱਕਰ ਚਲਾਇਆ ਏ
ਸੱਜਣ ਠੱਗ ਨੂੰ ਬਖਸ਼ੀ ਸਜੱਣਤਾ, ਤੇਰਾ ਅੰਤ ਨਾ ਸਤਿਗੁਰ ਪਾਇਆ ਏ
ਮਲਕ ਭਾਗੋ, ਕੌਡੇ ਤੇ ਸੱਜਣ ਤਾਈਂ, ਚੁੱਕ ਆਪਣੇ ਸੀਨੇ ਲਗਾਇਆ ਏ
ਕੀ ਗੱਲ ਕਹਾਂ ਉਸ ਸਤਿਗੁਰ ਦੀ, ਜਿਸ ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ ਚਲਾਇਆ ਏ
ਸੌਦਾ ਕਰਕੇ ਸੱਚ ਤੇ ਧਰਮ ਵਾਲਾ, ਲੰਗਰ ਸਾਧੂਆਂ ਤਾਈਂ ਛਕਾਇਆ ਏ

ਕਿਰਤ ਕਰਕੇ ਨਾਮ ਜਪਦੇ ਰਹੋ, ਉਹਨਾਂ ਨਾਰਾ ਇਹੋ ਲਗਾਇਆ ਏ
ਵੰਡ ਕੇ ਛੱਕੋ ਹੁਕਮ ਹੈ ਸਤਿਗੁਰੁ ਦਾ, ਚੰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਪਣਾਇਆ ਏ
ਝੂਠ ਨਿੰਦਿਆ ਚੋਰੀ ਤੇ ਯਾਰੀ ਤਾਈਂ, ਉਹਨਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਦੂਰ ਭਜਾਇਆ ਏ
ਕੀ ਗੱਲ ਕਹਾਂ ਉਸ ਸਤਿਗੁਰ ਦੀ, ਜਿਸ ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ ਚਲਾਇਆ ਏ
ਸੌਦਾ ਕਰਕੇ ਸੱਚ ਤੇ ਧਰਮ ਵਾਲਾ, ਲੰਗਰ ਸਾਧੂਆਂ ਤਾਈਂ ਛਕਾਇਆ ਏ

ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ ਨਾਨਕ, ਹੱਲ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਚਲਾਇਆ ਏ
ਪਿਤਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਵੇ, ਉਹਨਾਂ ਰਸਤਾ ਅਸਾਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ ਏ
ਜਿਉਂਦੇ ਮਾਂ ਪਿਉ ਦੀ ਤੂੰ ਸੇਵਾ ਕਰ, ਦੱਸ ਮੋਇਆਂ ਨੇ ਕੀ ਫੱਲ ਪਾਇਆ ਏ
ਕੀ ਗੱਲ ਕਹਾਂ ਉਸ ਸਤਿਗੁਰ ਦੀ, ਜਿਸ ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ ਚਲਾਇਆ ਏ
ਸੌਦਾ ਕਰਕੇ ਸੱਚ ਤੇ ਧਰਮ ਵਾਲਾ, ਲੰਗਰ ਸਾਧੂਆਂ ਤਾਈਂ ਛਕਾਇਆ ਏ
****

ਫੂਕ .......... ਕਾਵਿ ਵਿਅੰਗ / ਇੰਦਰਜੀਤ ਪੁਰੇਵਾਲ,ਨਿਊਯਾਰਕ

ਛਕਣ ਵਾਲਾ ਚਾਹੀਦਾ ਛਕਾਉਣੀ ਸਾਨੂੰ ਆਉਂਦੀ ਏ।
ਨਿੱਕੀ ਜਿੰਨੀ ਫੂਕ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਮੱਲ ਢਾਉਂਦੀ ਏ ।

ਅੱਜਕਲ ਇਸ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਆਮ ਹੋ ਗਿਆ ,
ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਹੀ ਇਹਨੂੰ ਛਕਦੀ ਛਕਾਉਂਦੀ ਏ।

ਕਰਿਓ ਯਕੀਨ ਮੇਰਾ ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਕਲਾ ਏ,
ਮਾੜੇ-ਧੀੜੇ ਬੰਦੇ ਤਾਂਈ ਮਾਰਨੀ ਨਾ ਆਉਂਦੀ ਏ।

ਓਨੀ ਕੁ ਛਕਾਓ ਜਿੰਨੀ ਹੱਸ ਕੇ ਕੋਈ ਛਕ ਲਵੇ,
ਵਿੱਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਰੀ ਫੂਕ ਗੱਡੀ ਉਲਟਾਉਂਦੀ ਏ।

ਵੇਖੇ ਮੈਂ ਗੁਬਾਰਿਆਂ ਦੇ ਵਾਂਗ ਕਈ ਫੱਟਦੇ,
ਮਾੜੇ ਮਿਹਦੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਸ ਨ ਇਹ ਆਉਂਦੀ ਏ।

ਬੜੇ-ਬੜੇ ਖੱਬੀ ਖਾਨ ਮੂਧੇ ਕਰ ਸੁੱਟਦੀ,
ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਹਿਲਾਉਂਦੀ ਏ।

ਅਫਸਰਾਂ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿਚ ਹੌਲੀ ਜਿਹੀ ਮਾਰਿਆਂ,
ਵਰਿਆਂ ਦੇ ਰੁਕੇ ਕੰਮ ਪਲਾਂ ‘ਚ ਕਰਾਉਂਦੀ ਏ।

ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਛਕਿਆਂ ਘਿਓ ਵਾਂਗੂ ਲੱਗਦੀ,
ਦੇਰ ਬਾਦ ਬੰਦੇ ਦੇ ਧਿਆਣ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਏ।

ਚੁਗਲੀ ਤੇ ਨਿੰਦਿਆ ਦੀ ਤੀਜੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਏ,
ਕਰ ਦੋਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕੁਝ ਵੱਖਰਾ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਏ।

ਰੋਟੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਵਾਂਗੂ ਸਿਹਤ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਏ,
ਬਿਨਾ ਛਕੇ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਨਾ ਰਾਤੀਂ ਨੀਂਦ ਆੳਂਦੀ ਏ।

ਅੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿਸਦੀ ਨਾ ਕੋਈ ਰੰਗ ਰੂਪ ਨਾ,
ਹਵਾ ਥਾਣੀ ਲੰਘਕੇ ਤੇ ਕੰਨਾਂ ‘ਚ ਸਮਾਉਂਦੀ ਏ।

‘ਪੁਰੇਵਾਲ’ ਸੱਚੀਂ ਤੈਨੂੰ ਲਿਖਣੇ ਦਾ ਚੱਜ ਨਾ,
ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਫੂਕ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਾਉਂਦੀ ਏ।

ਬੰਦਾ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਹਿਰਦੇ

ਹੋਇਆ ਅੱਜਕੱਲ ਕਾਫਰ ਬੰਦਾ
ਤਾਂਹੀਓ ਅੱਜਕੱਲ ਵਾਫਰ ਬੰਦਾ ।

ਅਜੇ ਵੀ ਵ‍ੱਸਦਾ ਰੱਬ ਬੰਦਿਆਂ ਵਿਚ,
ਰ‍ੱਬ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਨਾਬਰ ਬੰਦਾ ।

ਸ਼ਬਦ ਤੀਰ ਨਾਲ ਸੁਧਿਰਆ ਬਾਬਰ,
ਗਿਆਨਵਾਨ ਹੋਇਆ ਬਾਬਰ ਬੰਦਾ ।

ਮੋਮਨ ਰਿਹਾ ਮੋਮ ਦਿਲ ਨਾਂਹੀ,
ਹੋਇਆ ਅੱਜਕੱਲ ਜਾਬਰ ਬੰਦਾ ।

ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਿਮ, ਸਿੱਖ ਹੋ ਗਿਆ,
ਇਨਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਗਿਆ ਘਾਬਰ ਬੰਦਾ ।

ਗਾਂ, ਸੂਰ ਸੱਭ ਵੱਢ ਕੇ ਖਾ ਗਿਆ,
ਵੱਢਿਆ ਪਿਆ ਬਰਾਬਰ ਬੰਦਾ ।

ਜਹਾਦ ਦੇ ਨਾ ਫਸਾਦ ਕਰਾਉਂਦਾ,
ਬਣਿਆ ਅੱਜ ਜਨਾਵਰ ਬੰਦਾ ।

ਸਾਥ......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਰਾਕੇਸ਼ ਵਰਮਾ

ਮੈਂ
ਤਾਂ ਲੋਚਿਆ ਸੀ
ਸਾਥ ਤੇਰਾ
ਤਬਲੇ ਦੀ ਜੋੜੀ ਵਾਂਗ
ਪਰ
ਤੂੰ ਤਾਂ
ਬਾਂਸੁਰੀ ਬਣ
ਲੱਗ ਗਿਆ
ਗੈਰਾਂ ਦੇ ਬੁੱਲੀਂ

****

ਦੀਵਾਲੀ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਸੁਮਿਤ ਟੰਡਨ

ਮੈਂ ਦੀਵਾ ਤੇਰੀਆਂ ਸੱਧਰਾਂ ਦਾ, ਤੂੰ ਚਾਵਾਂ ਭਰੀ ਦੀਵਾਲੀ ਏ
ਮੈਂ ਰੌਣਕ ਤੇਰੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਦੀ, ਤੂੰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੀ ਏ

ਇਹ ਬੱਤੀ ਜੋ ਉਮੰਗਾਂ ਦੀ, ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਤੇਲ ‘ਚ ਬਾਲੀ ਏ
ਇਹ ਰੌਸ਼ਨੀ ਮੇਲ ਮਿਲਾਪਾਂ ਦੀ, ਇਹ ਰੌਸ਼ਨੀ ਮਿਹਰਾਂ ਵਾਲੀ ਏ
ਇਹ ਚਾਵਾਂ ਭਰੀ ਦੀਵਾਲੀ ਏ... !

ਇਹ ਮਿੱਠੀ ਯਾਦ ਹੈ ਹਾਸੇ ਦੀ, ਲੈ ਚੂਰੀ ਵੰਡ ਪਤਾਸੇ ਦੀ
ਇਹ ਪੂਜਾ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਵੀ ਏ, ਇਹ ਦਾਤਾਂ ਵੰਡਣ ਵਾਲੀ ਏ
ਇਹ ਸਾਦਗ਼ੀ ਭਰੀ ਦੀਵਾਲੀ ਏ... !

ਕੁਛ ਵੰਡਦੇ ਅੱਜ ਸੌਗਾਤਾਂ ਨੇ, ਕੁਛ ਮੰਗਦੇ ਪਏ ਖ਼ੈਰਾਤਾਂ ਨੇ
ਇਸ ਜੱਗ ਦੀ ਲੋੜ ਨਿਰਾਲੀ ਏ ਪਰ ਰਾਤ ਰਹਿਮਤਾਂ ਵਾਲੀ ਏ
ਇਹ ਚਾਵਾਂ ਭਰੀ ਦੀਵਾਲੀ ਏ....!

ਇਹ ਰਾਤ ਹੈ ਰੌਣਕ ਮੇਲਿਆਂ ਦੀ, ਸੱਭ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਸੱਭ ਚੇਲਿਆਂ ਦੀ
ਇਸ ਰਾਤ ਦੀ ਗੱਲ ਮਤਵਾਲੀ ਏ, ਇਹ ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਭਰੀ ਦੀਵਾਲੀ ਏ
ਇਹ ਯਾਦਾਂ ਭਰੀ ਦੀਵਾਲੀ ਏ…॥

ਦਿਵਾਲੀ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਸ਼ਮੀ ਜਲੰਧਰੀ

ਇਸ ਵਾਰ ਫਿਰ ਦਿਵਾਲੀ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਜਗਮਗਾਇਆ,
ਐਪਰ ਹਾਓਮੈ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦਾ ਦਿਲ ਨਹੀ ਰੁਸ਼ਨਾਇਆ |
ਉਂਝ ਤਾਂ ਉਜਾਲੇ ਦੀ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਹੀ ਸੀ ਰਾਤ ਭਰ ,
ਫਿਰ ਵੀ ਕਈਆਂ ਜੂਏ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਆਪ ਲੁਟਾਇਆ |
ਦਾਵਤ ਖਾਂਦੇ- ਖਾਂਦੇ ਲੋਕ ਸੁੱਤੇ ਨਹੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ,
ਸੜਕ ਪਿਆ ਯਤੀਮ ਵੀ ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਸੌ ਨਾਂ ਪਾਇਆ |
ਖੁਸ਼ ਹੋ ਗਏ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਅਫਸਰ ਕਈ ਨੇਤਾ ਰਿਸ਼ਵਤ ਖੋਰ
ਰਿਸ਼ਵਤ ਨੂੰ ਤੋਹਫਿਆ ਦਾ ਨਕ਼ਾਬ ਜਿਨਾ ਚੜ੍ਹਾਇਆ |
ਗਰੀਬ ਦੀ ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ ਹਰ ਖਵਾਹਿਸ਼ ਰਹੀ ਅਧੂਰੀ,
ਦੂਜਿਆ ਦੀ ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਤੇ ਮਨ ਆਪਣਾ ਪਰਚਾਇਆ |
ਗਲੀ - ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਮੈਖਾਨੇ “ ਸ਼ਮੀ “ ਸਾਕੀ ਵੀ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ,
ਫਿਰ ਵੀ ਬਿਨਾ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਹਰ ਸਕਸ਼ ਰਿਹਾ ਤਿਹਾਇਆ |

ਕੁਝਨਾ ਨੂੰ ਮਨਫੀ ਕਰਾਂਗੇ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਰਾਜਿੰਦਰ ਜਿੰਦ

ਕੁਝਨਾ ਨੂੰ ਮਨਫੀ ਕਰਾਂਗੇ ਕੁਝਨਾ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਗੁਣਾਂਗੇ।
ਬਹੁਤਾ ਰਲਾ ਕੇ ਝੂਠ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕਹਾਣੀ ਬੁਣਾਂਗੇ।

ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਕੇਹੋ ਜਿਹਾ ਉਹ ਆਦਮੀ,
ਦੋਸਤਾਂ ਤੋਂ ਓਸਦੀ ਕੋਈ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਂਗੇ।

ਆਪ ਬੇਸ਼ਕ ਹਰ ਕੋਈ ਹੈ ਪਾਸਕਾਂ ਵਿਚ ਤੁਲ ਰਿਹਾ,
ਓਸ ਨੂੰ ਪਰ ਰੱਤੀਆਂ ਤੇ ਮਾਸਿਆਂ ਵਿਚ ਪੁਣਾਂਗੇ।

ਜੇ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਮੋੜ ‘ਤੇ ਝੂਠ ਤੇ ਸੱਚ ਮਿਲ ਪਏ,
ਥਕ ਗਏ ਹਾਂ ਸੋਚ ਕੇ ਦੋਹਾਂ ਚੋਂ ਕਿਸਨੂੰ ਚੁਣਾਂਗੇ।

ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਤਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਹੀ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਜੀਅ ਰਿਹਾ,
ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਉਲਝਾਵਣਾ ਕੋਈ ਜਾਲ ਐਸਾ ਉਣਾਂਗੇ।

‘ਜਿੰਦ’ ਵਰਗੇ ਹੋਰਨਾਂ ਵਿਚ ਐਬ ਹੀ ਤਕਦੇ ਰਹੇ,
ਔਗੁਣਾਂ ਦੇ ਭਰੇ ਕਦ ਸੋਭਾ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸੁਣਾਂਗੇ।

****

ਪਿੱਠ ਦੇ ਵਿਚ ਖੋਭਿਆ .......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਇੰਦਰਜੀਤ ਪੁਰੇਵਾਲ,ਨਿਊਯਾਰਕ

ਪਿੱਠ ਦੇ ਵਿਚ ਖੋਭਿਆ ਜਦ ਖੰਜਰ ਜਿਗਰੀ ਯਾਰ ਨੇ।
ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਸੋਚਾਂ ‘ਚ ਪਾ ਤੀ ਦੋਸਤੀ ਦੇ ਵਾਰ ਨੇ।

ਦਿਲ ਆਦੀ ਹੋ ਗਿਐ ਨਿੱਤ ਨਵੀਂਆਂ ਚੋਟਾਂ ਖਾਣ ਦਾ,
ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਓਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਫੁੱਲ ਨੇ ਜਾਂ ਖਾਰ ਨੇ।

ਮਾਣ ਨਾ ਕਰੀਏ ਕਦੀ ਵੀ ਹੁਸਨ ਜਾਂ ਰੰਗ ਰੂਪ ਦਾ,
ਪਤਝੜਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਏ ਸਬਕ ਇਹ ਬਹਾਰ ਨੇ।

ਐ ਖੁਦਾ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਹੈਂ ਲੁਕਿਆ ਰਹਿ ਮਹਿਫੂਜ਼ ਏਂ,
ਥੱਲੇ ਨਾ ਆਵੀਂ ਭੁੱਲ ਕੇ ਏਥੇ ਘਰ-ਘਰ ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਨੇ।

ਉਹ ਕੁਲਹਿਣੀ ਘੜੀ ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦੀ,
ਗੈਰ ਦੀ ਬੁੱਕਲ ‘ਚ ਬਹਿ ਕੇ ਤੱਕਿਆ ਜਦ ਯਾਰ ਨੇ।

ਮੈਂ ਰੋਜ਼ ਸੂਲੀ ਚੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਏਨੀ ਸਜ਼ਾ ਹੀ ਬਹੁਤ ਏ,
ਮਰੇ ਨੂੰ ਕੀ ਮਾਰਨਾ ਏ ‘ਪੁਰੇਵਾਲ’ ਨੂੰ ਤਲਵਾਰ ਨੇ।

****

ਹੁਸਨ ਵੀ ਤਾਂ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਨਿਰਮਲ

ਹੁਸਨ ਵੀ ਤਾਂ ਦਿਨ-ਬਦਿਨ ਮਗਰੂਰ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹੈ
ਇਸ਼ਕ ਤੋਂ ਬੇਅੰਤ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹੈ

ਕੌਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਬਲੀ ਅੱਜ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਦੀ ਪਿਆਰ ਨੂੰ
ਧੋਖਿਆਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਦਸਤੂਰ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹੈ

ਕੁਝ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੀ ਹਵਾ ਹੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਹਰ ਕੋਈ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹੈ

ਰੌਸ਼ਨੀ ਮੂਸੇ ਨੂੰ ਕਿੱਦਾਂ ਮਿਲੇਗੀ ਕੋਹਤੂਰ ਤੋਂ
ਆਪ ਜਦ ਕਾਲ਼ਾ ਸਿਆਹ ਕੋਹ-ਤੂਰ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹੈ

ਪਿਆਰ ਪੂੰਜੀ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖੀ ਨਹੀਂ ‘ਨਿਰਮਲ’ ਰਤਾ
ਨਫ਼ਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਦਿਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹੈ

****

ਸੰਮੋਹਨ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਮੋਹੀ

ਲਿਖਦੇ ਕਾਹਦਾ ਓ
ਸੰਮੋਹਿਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਓ
ਅਰਥਾਂ ਦੀਆਂ ਤਹਿਆਂ
ਦੇ ਵਿਚ ਲਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ…
ਅਸਲੀ ਅਰਥ ਨੂੰ
ਫੜ੍ਹਨ ਤੋਂ
ਫਿਰ ਵੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ…
ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ
ਡੰਡੀ-ਵਿਸਮਿਕ ਜਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਚਿੰਨ੍ਹ ਨਹੀਂ
ਅੱਧੇ ਸ਼ਬਦ- ਅਧੂਰੀਆਂ ਸਤਰਾਂ
ਭਾਵਾਂ ਦੇ ਕੋਲਾਜ ‘ਚ
ਅੱਖ ਚਿਪਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ…
ਅੱਧ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਪੁੱਜਦੇ ਪੁੱਜਦੇ
ਮੁੱਢਲੀ ਕੜੀ ਖਿਸਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
ਤਿਲਮਿਲਾਂਵਦੇ
ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ
ਬੱਸ
ਸੰਮੋਹਿਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਓ…

ਜਿੱਤ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਸੀਮਾ ਚਾਵਲਾ

ਸਭ ਤੋਂ ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਏ
ਕਿਸੇ ਦੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਸਰ ਕਰ ਲੈਣਾ
ਤੇ
ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਖ਼ੁਦ ਪਤਾ ਨਾ ਲੱਗਿਆ
ਤੂੰ ਇਹ ਕੰਮ ਕਦੋਂ ਕਰ ਲਿਆ



ਆਜ਼ਾਦੀ

ਤੇਰੀ ਕੈਦ ਚੋਂ
ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਕੇ
ਬਹੁਤ ਉਦਾਸ ਹਾਂ ਮੈਂ
ਇਹ ਕੇਹੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੈ
ਨਾ ਤੇਰੇ ਕਰੀਬ
ਨਾ ਆਪਣੇ ਪਾਸ ਹਾਂ ਮੈਂ

ਸੱਚ ਦਾ ਢੋਲ……… ਗ਼ਜ਼ਲ / ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਮ ਲਹਿਰੀ

ਸੱਚ ਦਾ ਢੋਲ ਵਜਾਉਂਦਾ ਰਹਿਬਰ
ਝੂਠ ਤੇ ਪਰਦਾ ਪਾਉਂਦਾ ਰਹਿਬਰ

ਚੁੱਪ ਚਾਂਦ ਹੈ ਇਸ ਬਸਤੀ ਵਿਚ
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਉਂਦੈ ਰਹਿਬਰ

ਬਾਗ਼ ‘ਚ ਪੰਛੀ ਤਾਂ ਰੋਂਦੇ ਹਨ
ਬਾਗ਼ ਨੂੰ ਲਾਂਬੂ ਲਾਉਂਦੈ ਰਹਿਬਰ

ਜਰਬਾਂ ਤੇ ਤਕਸੀਮਾਂ ਦੇ ਵਿਚ
ਸਾਨੂੰ ਕਿਉਂ ਉਲ਼ਝਾਉਂਦੈ ਰਹਿਬਰ

ਪਾਟਕ ਪਾ ਕੇ ਖੂਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਉਤੋਂ ਪਿਆਰ ਜਤਾਉਂਦੈ ਰਹਿਬਰ

ਝੂਠ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਜੋ
ਉਸਦੇ ਸੋਹਲੇ ਗਾਉਂਦੈ ਰਹਿਬਰ

‘ਲਹਿਰੀ’ ਅਪਣੇ ਮਤਲਬ ਦੇ ਲਈ
ਅਪਣਾ ਸੀਸ ਝੁਕਾਉਂਦੈ ਰਹਿਬਰ

ਮੇਰਾ ਭਾਰਤ.......... ਗੀਤ / ਮਿੰਟਾ ਚਮੇਲੀ

ਘੁੱਗ ਵਸਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਜ਼ਰ ਹੈ ਲੱਗੀ
ਹਰ ਬੰਦੇ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਉਹ ਮਾਰੇ ਠੱਗੀ
ਜਿੱਥੇ ਲੁੱਚਾ ਚੌਧਰੀ ਤੇ ਗੁੰਡੀ ਰੰਨ ਪ੍ਰਧਾਨ
ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੇ ਮੂੰਹ ਨਾਲ਼ ਆਖੀਏ,ਮੇਰਾ ਭਾਰਤ ਬੜਾ ਮਹਾਨ

ਅੰਨਦਾਤਾ ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਹੈ ਰੁਲ਼ਦਾ ਫਿਰਦਾ
ਜਾਨੋਂ ਪਿਆਰੀਆਂ ਜਿਨਸਾਂ ਦਾ ਅੱਜ ਭਾਅ ਨਾ ਮਿਲਦਾ
ਪਰਵਾਰ ਸਮੇਤ ਖੁਦਕਸੀ਼ਆਂ ਕਰਕੇ ਦੇਵੇ ਜਾਨ
ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੇ ਮੂੰਹ ਨਾਲ਼ ਆਖੀਏ, ਮੇਰਾ ਭਾਰਤ ਬੜਾ ਮਹਾਨ…

ਜਿਥੇ ਨਿੱਕੀ ਵੱਡੀ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਪੈਸੇ ਚੱਲਦੇ
ਮਾਰ ਕੇ ਲੀਡਰ ਠੱਗੀਆਂ ਧਨ ਬਾਹਰ ਘੱਲਦੇ
ਵਾੜ ਖੇਤ ਨੂੰ ਲੱਗ ਪਈ ਏ ਯਾਰੋ ਖਾਣ
ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੇ ਮੂੰਹ ਨਾ਼ਲ਼ ਆਖੀਏ, ਸਾਡਾ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਮਹਾਨ…

ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਤੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਰਾਣੀ ਧਰਤੀ
ਅਣਜੰਮੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੇ ਅਜ ਗੰਦੀ ਕਰ’ਤੀ
ਜਿਥੇ ਪੁੱਤ ਲਈ ਧੀ ਮਾਰ ਕੇ ਮਾਂ ਸਮਝੇ ਸ਼ਾਨ
ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੇ ਮੂੰਹ ਨਾਲ਼ ਆਖੀਏ, ਸਾਡਾ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਮਹਾਨ…

ਜਿਥੇ ‘ਮਿੰਟੇ’ ਵਰਗੇ ਪਾਪੀਆਂ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾ ਕੋਈ
ਹੁਣ ਭਾਰ ਝੱਲ ਨਾ ਸਕਦੀ ਮਾਂ ਧਰਤੀ ਰੋਈ
ਜਿਥੇ ਲੱਖਾਂ ਭੁੱਖੇ ਰੋਜ਼ ਹੀ ਰੋਟੀ ਲਈ ਕੁਰਲਾਣ
ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੇ ਮੂੰਹ ਨਾਲ਼ ਆਖੀਏ, ਸਾਡਾ ਭਾਰਤ ਬੜਾ ਮਹਾਨ…
ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੇ ਮੂੰਹ ਨਾਲ਼ ਆਖੀਏ, ਸਾਡਾ ਭਾਰਤ ਬੜਾ ਮਹਾਨ…

ਉਡੀਕ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਗੁਰਜੀਤ ਟਹਿਣਾ

ਦਿਲ ਦਾ ਕਮਰਾ ਖਾਤਿਰ ਤੇਰੀ, ਸੱਜਣਾ ਖੂਬ ਸਜਾਇਆ,
ਸਾਉਣ ਮਹੀਨਾ ਲੰਘ ਚੱਲਿਆ, ਪਰ ਤੂੰ ਨਾ ਮੁੜ ਕੇ ਆਇਆ।

ਇੱਕ ਕੰਧ ਤੇ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਮੈਂ ਰੀਝਾਂ ਦੀ ਫੁਲਕਾਰੀ,
ਸੇਜ ਤੇਰੀ ਤੇ ਯਾਦਾਂ ਵਾਲਾ ਅੜਿਆ ਬਾਗ ਵਿਛਾਇਆ।

ਓਸ ਕੰਧ ਤੇ ਟੰਗ ਦਿੱਤੀ ਮੈਂ ਹਿਜ਼ਰ ਤੇਰੇ ਦੀ ਫੋਟੋ,
ਲਿਖ ‘ਵਿਛੋੜਾ’ ਫੱਟੀ ਉੱਤੇ ਬੂਹੇ ਤੇ ਲਟਕਾਇਆ।

ਵਿੱਚ ਤ੍ਰਿੰਝਣਾ ਰਲ ਮਿਲ ਕੁੜੀਆਂ ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਣ ਆਈਆਂ,
ਪਰ ਮੈਂ ਤੱਤੜੀ ਨੇ ਨਾਂਹੀ ਅੜਿਆ ਕੋਈ ਸ਼ਗਨ ਮਨਾਇਆ।

ਰੋ-ਰੋ ਕੇ ਮਰ ਜਾਵਣ ਲੋਕੀਂ ਆਪਣਾ ਜਦ ਕੋਈ ਮਰ ਜਾਵੇ,
ਦਿਲ ਮਰਿਆ ਤਾਂ ਅੱਖੀਆਂ ਰੋਈਆਂ ਕਿਸੇ ਨਾ ਸੋਗ ਮਨਾਇਆ।

ਆਥਣ ਉੱਗਣ ਕੰਧੀ ਕੌਲੀਂ ਲੱਗ-ਲੱਗ ਕੇ ਮੈਂ ਰੋਵਾਂ,
ਕਰਾਂ ਉਡੀਕਾਂ ਪਰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਾ ਟਹਿਣੇ ਵਾਲਾ ਆਇਆ।

+91 94782 77772

ਸੱਚ ਦਾ ਸਵਾਲ........ਗ਼ਜ਼ਲ / ਇੰਦਰਜੀਤ ਪੁਰੇਵਾਲ,ਨਿਊਯਾਰਕ

ਰੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗੂ ਤੱਤੀਆਂ ਠੰਡੀਆਂ,ਪਿੰਡੇ ਉੱਤੇ ਸਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।
ਸੱਜਣ ਮੌਸਮ ਵਾਂਗ ਬਦਲਦੇ,ਵੇਖ ਭੁਚੱਕਾ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।

ਮੇਰੇ ਮਨ ਮਸਤਕ ਦੇ ਅੰਦਰ,ਸੋਚ ਦੇ ਦੰਗਲ ਚਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ,
ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਢਾਹ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ, ਕਈਆਂ ਕੋਲੋਂ ਢਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।

ਧੁੱਪ ਦੇ ਵਾਂਗੂ ਖਿੜਿਆ ਹੋਇਆ ,ਸਿਖਰ ਦੁਪਹਿਰਾ ਰੁੱਸ ਨਾ ਜਾਵੇ,
ਵੇਖ ਕੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਚੜਿਆ ਬੱਦਲ,ਹਾਉਕਾ ਭਰ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।

ਕੰਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਅੱਜ ਵੀ ਉਸਦੇ ਮਿੱਠੇ-ਮਿੱਠੇ ਬੋਲ ਸੁਣੀਂਦੇ,
ਨਾ ਚਾਹ ਕੇ ਵੀ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰੀ ਯਾਦਾਂ ਅੰਦਰ ਵਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।

ਪੱਕੀ ਗੱਲ ਹੈ ਹੋਰਾਂ ਵਾਂਗੂ ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਵੀ ਔਗੁਣ ਹੋਣੈਂ,
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਔਗੁਣ ਮੇਰਾ,ਮੂੰਹ ਤੇ ਸੱਚੀਆਂ ਕਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।

ਸੱਚ ਝੂਠ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦਾ ਸੀ ਕੱਲ ਸੱਚੋ-ਸੱਚੀ ਦੱਸੀਂ ਮੈਨੂੰ,
ਸੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਮੈਂ ‘ਕੱਲਾ ਕਾਹਤੋਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ........ ਗ਼ਜ਼ਲ / ਰਾਜਿੰਦਰ ਜਿੰਦ,ਨਿਊਯਾਰਕ

ਕਦੇ ਇਹ ਖਾਰ ਲਗਦੀ ਹੈ,ਕਦੇ ਇਹ ਪਿਆਰ ਲਗਦੀ ਹੈ।
ਅਨੋਖੀ ਖੇਡ ਹੈ ਦੁਨੀਆ,ਕਦੇ ਤਲਵਾਰ ਲਗਦੀ ਹੈ।
ਕਦੇ ਇਸ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਮਾਨਣੇ ਦੀ ਤਾਂਘ ਉਠਦੀ ਹੈ,
ਕਦੇ ਇਹ ਆਪਣੇ ਹੀ ਪੈਰ ਉੱਤੇ ਭਾਰ ਲਗਦੀ ਹੈ।
ਵਕਤ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਹੀ ਖੇਡਦੀ ਹੈ ਸੋਚ ਬੰਦੇ ਦੀ,
ਕਦੇ ਇਹ ਬਿਰਧ ਲਗਦੀ ਹੈ,ਕਦੇ ਮੁਟਿਆਰ ਲਗਦੀ ਹੈ।
ਸਮਾਂ ਕਿੰਨਾ ਸਿਤਮਗਰ ਹੈ,ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਕੋਲ ਹੈ ਮੇਰੇ,
ਮਗਰ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਫੇਰ ਵੀ ਦੀਵਾਰ ਲਗਦੀ ਹੈ।
ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਜੀਵਾਂਗੇ ਮਰ ਮਰ ਕੇ,
ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਆਪਣੀ ਬੜੀ ਦੁਸ਼ਵਾਰ ਲਗਦੀ ਹੈ।
ਨਾ ਮਾਰੂਥਲ ਹੀ ਲਗਦੀ ਹੈ,ਨਾ ਲਗਦੀ ਹੈ ਇਹ ਸਾਗਰ ਹੀ,
ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਐ ‘ਜਿੰਦ’ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲਗਦੀ ਹੈ।
ਗੁਜ਼ਾਰੀ ਰਾਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ,ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਰ ਦੇ ਤੜਕੇ,
ਕਦੇ ਇਹ ਜਿੱਤ ਲਗਦੀ ਹੈ,ਕਦੇ ਇਹ ਹਾਰ ਲਗਦੀ ਹੈ।

****

ਕਨੇਡਾ.......... ਗੀਤ / ਇੰਦਰਜੀਤ ਪੁਰੇਵਾਲ,ਨਿਊਯਾਰਕ

ਸੁਣ ਮਾਂਏ ਮੇਰੀਏ ਸੁਣਾਵਾਂ ਤੈਨੂੰ ਫੋਨ ਉੱਤੇ,
ਕੀ-ਕੀ ਹੱਡ ਬੀਤੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ।
ਬੜੇ ਚਾਵਾਂ ਨਾਲ ਤੂੰ ਕਨੇਡਾ ਜੀਨੂੰ ਤੋਰਿਆ ਸੀ,
ਅੱਜ ਹੋਗੀ ਹਾਲੋਂ ਉਹ ਬੇਹਾਲ।
ਛੇਤੀ ਛੇਤੀ ਧੀ ਮੇਰੀ ਚਲੀ ਜਾਏ ਕਨੇਡਾ,
ਸੁੱਖਾਂ ਸੁੱਖਦੀ ਸੈਂ ਉਦੋਂ ਸੌ-ਸੌ ਵਾਰ ਅੰਮੀਏ।
ਡਾਲਰਾਂ ਦੇ ਭਾਰ ਥੱਲੇ ਦੱਬਗੀ ਨਸੀਬੋ ਤੇਰੀ,
ਏਥੇ ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਸਬ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਅੰਮੀਏ।

ਚੂੜੇ ਵਾਲੇ ਹੱਥਾਂ ਉੱਤੋਂ ਮਹਿੰਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਥੀ ਅਜੇ,
ਆਣ ਕੇ ਨਣਾਨਾਂ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ।
ਕਹਿਣ ਭਾਬੀ ਤੂੰ ਵੀ ਅੱਜ ਜਾਬ ਤੇ ਹੈ ਜਾਣਾ,
ਮੈਨੂੰ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਨਾਲ ਸੀ ਬਿਠਾ ਲਿਆ।
ਐਮ.ਏ.,ਬੀ.ਐੱਡ ਪਈ ਖੂਹ ਵਿਚ ਮੇਰੀ,
ਬੇਰੀ ਤੋੜਦੀ ਨੂੰ ਘੂਰੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਅੰਮੀਏ।
ਡਾਲਰਾਂ ਦੇ ਭਾਰ ਥੱਲੇ ਦੱਬਗੀ…………।

ਤੇਰੇ ਨਾਲੋਂ ਪੰਜ ਸੱਤ ਸਾਲ ਛੋਟਾ ਹੋਣੈਂ,
ਸਿਹਰੇ ਲਾ ਕੇ ਜਿਹੜਾ ਢੁੱਕਾ ਸਾਡੇ ਘਰ ਨੀ।
ਉਮਰਾਂ ਦਾ ਜੋੜ ਨਾ ਤੂੰ ਵੇਖਿਆ ਨੀ ਮਾਂਏ,
ਬਸ ਵੇਖ ਕੇ ਕਨੇਡਾ ਗਈੳ ਮਰ ਨੀ।
ਸਾਰਾ ਸਿਰ ਚਿੱਟਾ ਸਾਰੀ ਦਾਹੜੀ ਉਦੀ ਚਿੱਟੀ,
ਕਾਲੇ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਬਹਿ ਕੇ ਐਤਵਾਰ ਅੰਮੀਏ।
ਡਾਲਰਾਂ ਦੇ ਭਾਰ ਥੱਲੇ ਦੱਬਗੀ…………..।

ਸਿਰ ਉੱਤੋਂ ਪਾਣੀ ਹੁਣ ਲੰਘ ਗਿਆ ਮਾਂਏ ,
ਸਾਰੇ ਹੱਦਾਂ ਬੰਨੇ ਗਿਆ ਉਹ ਤੇ ਟੱਪ ਨੀ।
ਅੱਧੀ-ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕਲੱਬ ਵਿੱਚੋਂ ਆਉਦਾਂ,
ਆ ਕੇ ਮਾਰਦਾ ਪਹਾੜ ਜਿੱਡੀ ਗੱਪ ਨੀ।
ਅੱਖੀਂ ਵੇਖ ਜ਼ਹਿਰ ਨਹੀਂਓ ਖਾ ਮੈਥੋਂ ਹੁੰਦਾ,
ਗੋਰੀ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਘਰੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅੰਮੀਏ।
ਡਾਲਰਾਂ ਦੇ ਭਾਰ ਥੱਲੇ ਦੱਬਗੀ ਨਸੀਬੋ ਤੇਰੀ,
ਏਥੇ ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਸਬ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਅੰਮੀਏ।

ਰਹਿਮਤ .......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਸੁਮਿਤ ਟੰਡਨ (ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ)

ਦਿਲ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਵਾਰ ਹੋਏ, ਅੱਜ ਤਰਦੇ ਤਰਦੇ ਪਾਰ ਹੋਏ
ਕੋਈ ਦੱਸੋ ਮੇਰੀ ਅੰਮੜੀ ਨੂੰ, ਤੇਰੀ ਕਿਰਪਾ ਦੁੱਖ ਸੰਘਾਰ ਹੋਏ
ਦਿਲ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਵਾਰ ਹੋਏ।

ਜਦੋਂ ਚੜ੍ਹਿਆ ਪਹਿਲੀ ਪੌੜੀ ਮੈਂ, ਕਈ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਡਰ ਸਵਾਰ ਹੋਏ
ਤੂੰ ਫੜਿਆ ਹੱਥ ਮੇਰਾ ਡਿੱਗਦੇ ਦਾ, ਹਰ ਮੰਜ਼ਿਲ ਜੈ-ਜੈਕਾਰ ਹੋਏ
ਤੇਰੀ ਪੈੜ ‘ਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਅੱਜ ਮੈਂ ਮਾਂ, ਸੱਭ ਸੋਚੇ ਸੁਪਨ ਸਾਕਾਰ ਹੋਏ
ਦਿਲ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਵਾਰ ਹੋਏ

ਤੇਰੇ ਹੋਸ਼ ਨੇ ਭਰਿਆ ਜੋਸ਼ ਮੇਰਾ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਉਪਕਾਰ ਹੋਏ
ਮੈਂ ਪੁੱਤ ਕਪੁੱਤ ਹਾਂ ਜਨਮਾਂ ਤੋਂ, ਤੇਰੇ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਨਾ ਹੰਕਾਰ ਹੋਏ
ਮੈਂ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਤੇ ਰਿਣੀ ਤੇਰਾ, ਨਾ ਚਾਹ ਕੇ ਕਰਜ਼ ਉਤਾਰ ਹੋਏ
ਬੱਸ ਹੱਥ ਜੋੜ ਇਹ ਬੰਦਗ਼ੀ ਹੈ, ਨਾਂ ਪੁੱਤਾਂ ‘ਤੇ ਮਾਂ ਭਾਰ ਹੋਏ
ਦਿਲ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਵਾਰ ਹੋਏ।

****

ਮਜਬੂਰ ਕੁੜੀ ਦੇ ਨਾਂ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਧਾਲੀਵਾਲ (ਸੈਦੋਕੇ)

ਭੁੱਲ-ਭੁਲੇਖਾ ਪਾ ਕੇ
ਕੁੰਡੀ ਲਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...
ਬੁੱਲਬੁਲ ਤੇਰੀ ਵਿਚ ਪਿੰਜਰੇ ਦੇ
ਪਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...

ਮੈ ਚਹਿਕ-ਚਹਿਕ ਕੇ ਗਾਉਂਦੀ
ਖਾਂਦੀ ਵਤਨਾਂ ਦੇ ਮੇਵੇ
ਹੁਣ ਚੀਕ-ਚੀਕ ਕੇ ਮਰਜਾਂ
ਕੋਈ ਘੁੱਟ ਪਾਣੀ ਨਾ ਦੇਵੇ
ਇਹ ਮੁਲਕ ਨਹੀ ਮੇਰਾ
ਪਰਾਈ ਅਖਵਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...
ਬੁੱਲਬੁਲ ਤੇਰੀ ਪਿੰਜਰੇ ਦੇ ਵਿਚ
ਪਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...

ਨਿੱਤ ਆਉਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਕਾਂ
ਕਰਦੇ ਮਨ-ਆਈਆਂ ਵੇ ਲੋਕੋ
ਕੋਈ ਤਰਸ ਕਰੇ ਨਾ ਮੇਰਾ
ਦੇਵਾਂ ਦੁਹਾਈਆ ਵੇ ਲੋਕੋ
ਮਾਰ-ਮਾਰ ਕੇ ਚੁੰਝਾਂ
ਚਮੜੀ ਖਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...
ਬੁੱਲਬੁਲ ਤੇਰੀ ਪਿੰਜਰੇ ਦੇ ਵਿਚ
ਪਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...

ਰੋਜ ਸਿ਼ਕਾਰੀ ਆਉਂਦੇ
ਅੱਗੇ ਦੀ ਅੱਗੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਉਹ
ਦੁੱਗਣਾ-ਤਿੱਗਣਾ ਹੁਸਨ ਮੇਰੇ ਦਾ
ਮੁੱਲ ਪਾ ਜਾਂਦੇ ਉਹ
ਮੋਹਰ "ਲੰਡਨ" ਦੀ ਹਿੱਕ ਮੇਰੀ 'ਤੇ
ਲਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...
ਬੁੱਲਬੁਲ ਤੇਰੀ ਪਿੰਜਰੇ ਦੇ ਵਿਚ
ਪਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...

ਜਿਹੜੇ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚ ਮੈ ਫ਼ਸ ਗਈ
ਮੈਥੋ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਨਹੀ ਸੱਜਣਾਂ
ਦਿਲ ਮਾਰ ਉਡਾਰੀ ਚਾਹੁੰਦਾ
ਵਤਨ ਨੂੰ ਭੱਜਣਾ ਵੇ ਸੱਜਣਾਂ
ਤੂੰਹੀਉਂ ਆਣ ਛੁਡਾ ਲੈ
ਬੜੀ ਤੜਫ਼ਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...
ਬੁੱਲਬੁਲ ਤੇਰੀ ਪਿੰਜਰੇ ਦੇ ਵਿਚ
ਪਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...

ਉੱਡਣ ਨੂੰ ਦਿਲ ਕਰਦਾ
ਕਿਹੜੇ ਰਾਹ ਉਡਾਰੀ ਜਾਹ
ਹਰ ਮੋੜ 'ਤੇ ਖ਼ਤਰਾ
ਦੇਣ ਸਿ਼ਕਾਰੀ ਮਾਰ ਮੁਕਾ!
ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਪਾਸੇ
ਜਾਲ ਵਿਛਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...
ਬੁੱਲਬੁਲ ਤੇਰੀ ਪਿੰਜਰੇ ਦੇ ਵਿਚ
ਪਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...

ਝੂਠੇ ਜੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਫ਼ਰਕਣ
ਦਿਲ ਤੋ ਹੱਸਿਆ ਨਹੀ ਜਾਂਦਾ
ਨਾ ਜੋਤ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ
ਹੁਣ ਤਾਂ ਤੱਕਿਆ ਨਹੀ ਜਾਂਦਾ
ਫੜਕੇ ਰਹਿਣ ਘੁੰਮਾਉਂਦੇ
ਇਹ ਸਿ਼ਕਾਰੀ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਵੇ...
ਬੁੱਲਬੁਲ ਤੇਰੀ ਪਿੰਜਰੇ ਦੇ ਵਿਚ
ਪਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...

"ਸੈਦੋ" ਕਿਆ ਦੀ ਦਿਸਦੀ ਨਾ ਕਦੇ
ਆਪਣੀ ਰੂਹ ਮੈਨੂੰ
ਕੋਈ ਰਾਹੀ ਆ ਸਮਝਾਂਦੇ
ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਜੂਹ ਮੈਨੂੰ
"ਧਾਲੀਵਾਲ" ਤਾ ਏਥੇ ਹੀ
ਮਾਰ-ਮੁਕਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...
ਬੁਲਬੁਲ ਤੇਰੀ ਪਿੰਜਰੇ ਦੇ ਵਿਚ
ਪਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੇ...
****

ਰੁੱਖ ਦੀ ਕਹਾਣੀ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਰਾਠੌਰ

ਰੁੱਖ ਹਾਂ ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਹਾਂ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ
ਅੱਜ ਬੋਲਣ ਨੂੰ ਮੇਰਾ ਜੀਅ ਕਰਦੈ
ਐ ਕਲਜੁੱਗ ਦੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵੇ
ਤੇਰੇ ਭੇਦ ਖੋਲਣ ਨੂੰ ਜੀਅ ਕਰਦੈ

ਕਦੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਹਰਿਆਲੀ ਸੀ
ਸੂਰਜ ਦੀ ਮੱਠੀ ਲਾਲੀ ਸੀ
ਜਦ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਆ ਵੜਿਆ
ਤੇ’ਹੱਥ ਕੁਹਾੜਾ ਤੂੰ ਫੜਿਆ
ਅੱਖੀਆਂ ਤੋਂ ਅੱਥਰੂ ਵਹਿੰਦੇ ਨੇ
ਜਦ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਥੀ ਮਰਦੈ
ਐ ਕਲਜੁੱਗ ਦੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵੇ
ਤੇਰੇ ਭੇਦ ਖੋਲਣ ਨੂੰ ਜੀਅ ਕਰਦੈ

ਕਦੇ ਪੰਛੀ ਪਾਉਂਦੇ ਬਾਤਾਂ ਸੀ
ਕਦੇ ਲੰਮੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਸੀ
ਕੀ ਗੱਲ ਕਰਾਂ ਮੈਂ ਰਾਤਾਂ ਦੀ
ਮੁੱਕ ਗਈ ਕਹਾਣੀ ਬਾਤਾਂ ਦੀ
ਚੰਨ ਵੀ ਦੁਹਾਈ ਪਾਉਂਦਾ ਏ
ਤੂੰ ਕੀ ਕਰਦੈਂ ਤੂੰ ਕੀ ਕਰਦੈਂ
ਐ ਕਲਜੁੱਗ ਦੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵੇ
ਤੇਰੇ ਭੇਦ ਖੋਲਣ ਨੂੰ ਜੀਅ ਕਰਦੈ

ਕੱਟ ਕੱਟ ਵਿਛਾਈਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੇ
ਪਰ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਆਸਾਂ ਨੇ
ਆਸਾਂ ਨਾ ਕਿੱਧਰੇ ਟੁੱਟ ਜਾਵਣ
ਇਹੋ ਰੱਬ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸਾਂ ਨੇ
ਕਿਤੇ ਤੈਨੂੰ ਵੀ ਸੋਝੀ ਆ ਜਾਵੇ
ਅਰਦਾਸ ਕਰਾਂ ਮੇਰਾ ਜੀਅ ਕਰਦੈ
ਐ ਕਲਜੁੱਗ ਦੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵੇ
ਤੇਰੇ ਭੇਦ ਖੋਲਣ ਨੂੰ ਜੀਅ ਕਰਦੈ

ਰੁੱਖ ਹਾਂ ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਹਾਂ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ
ਅੱਜ ਬੋਲਣ ਨੂੰ ਮੇਰਾ ਜੀਅ ਕਰਦੈ
ਐ ਕਲਜੁੱਗ ਦੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵੇ
ਤੇਰੇ ਭੇਦ ਖੋਲਣ ਨੂੰ ਜੀਅ ਕਰਦੈ

ਮੈਂ ਰੱਬ ਬਣਿਆ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਇੰਦਰਜੀਤ ਪੁਰੇਵਾਲ,ਨਿਊਯਾਰਕ

ਵਾਂਗ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਦੂਹਰਾ ਹੋ ਹੋ ਝੁੱਕਦਾ ਹਾਂ।
ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਪੰਡ ਲੈ ਤੇਰੇ ਦਰ ਢੁੱਕਦਾ ਹਾਂ।

ਤੂੰ ਘਟ ਘਟ ਦੀ ਜਾਣੇ ਤੈਥੋਂ ਕੀ ਓਹਲਾ,
ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੇ ਕੋਲੋਂ ਫਿਰਦਾ ਲੁੱਕਦਾ ਹਾਂ।

ਖੁਦ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸ਼ਾਮ ਸਵੇਰੇ ਮੈਂ,
ਸ਼ਰਮ ‘ਚ ਡੁੱਬਾ ਅੱਖ ਉਤਾਂਹ ਨਾ ਚੁੱਕਦਾ ਹਾਂ।

ਦੁੱਖ ਵੇਲੇ ਹੀ ਮੈਂ ਬਸ ਤੈਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਾਂ,
ਸੁੱਖ ਵੇਲੇ ਨਾ ਤੇਰੇ ਨੇੜੇ ਢੁੱਕਦਾ ਹਾਂ।

ਮੱਥਾ ਟੇਕ ਦਵਾਨੀ ਲੱਖਾਂ ਮੰਗਦਾ ਹਾਂ,
ਝੋਲੀ ਅੱਡਣ ਲੱਗਾ ਰਤਾ ਨਾ ਉੱਕਦਾ ਹਾਂ।

ਭੋਲਿਆ ਰੱਬਾ ਤੂੰ ਵੀ ਦੁਨੀਆ ਵਰਗਾ ਹੋ,
ਨੇਕ ਸਲਾਹ ਦੇਣੋ ਨਾ ਤੈਨੂੰ ਉੱਕਦਾ ਹਾਂ।

ਤੂੰ ਕਾਹਤੋਂ ਨਾ ਬਦਲਿਆ ਨਾਲ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੇ,
ਇਹਨਾਂ ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਜਾਂਦਾ ਸੁੱਕਦਾ ਹਾਂ।

ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਗੱਲ ਜਦੋਂ ਤੂੰ ‘ਕੱਲਾ ਸੈਂ,
ਮੈਂ ਅੱਧੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰ ਤੇਰਾ ਹੁਣ ਚੁੱਕਦਾ ਹਾਂ।

ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਥੱਲੇ ਆ ਕੇ ਵੇਖੀਂ ਤੂੰ,
ਮੈਂ ਰੱਬ ਬਣਿਆ ਕਿੱਦਾਂ ਏਥੇ ਬੁੱਕਦਾ ਹਾਂ।

ਹਨੇਰਾ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਧਰਮਿੰਦਰ ਭੰਗੂ ਕਾਲੇਮਾਜਰਾ

ਹਨੇਰਾ ਕਾਹਤੋਂ ਘਰ ਤੇਰੇ, ਸਵੇਰੇ ਸ਼ਾਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸੱਚ ਦੇ ਸਿਰ ਹਮੇਸ਼ਾ, ਝੂਠ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਦੁਨੀਆਂ ਲੰਘ ਗਈ ਅੱਗੇ ਜਾਂ ਮੈਂ ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ ਪਿੱਛੇ,
ਉਂਝ ਲੋਕੀ ਆਖਦੇ ਨੇ, ਇਹ ਬੜਾ ਉਪਰਾਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸਿਆਸਤ,ਪਿਆਰ ਤੇ ਵਪਾਰ, ਸਾਰੇ ਇਸ ਕਦਰ ਬਦਲੇ,
ਖੁਸ਼ਾਮਦਾਂ ਦਾ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਵੱਧ, ਵਫਾ ਤੋਂ ਦਾਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਪੈਸੇ ਦੇ ਮੱਕੜ ਜਾਲ ਵਿੱਚ, ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੇਖ ਕੇ ਉਲਝੇ,
ਇਹ ਮਨ ਜਦੋਂ ਤੜਪੇ, ਤਾਂ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਜਾਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਦਿਲ ਦੇ ਵਲਵਲੇ ਜਦ, ਸਿ਼ਅਰਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਢਲ਼ਦੇ ਨੇ
ਸਮਾਂ ਥੋੜਾ ਸਹੀ, ਪਰ ਮਨ ਨੂੰ ਕੁਝ ਆਰਾਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਪਿਆਸੀ ਰੇਤ………. ਗ਼ਜ਼ਲ / ਗੁਰਮੀਤ ਖੋਖਰ

ਪਿਆਸੀ ਰੇਤ ਦਾ ਉਹ ਦਰਦ ਦਿਲ ਚੋਂ ਧੋਣ ਲੱਗੀ ਸੀ
ਨਦੀ ਅਪਣੇ ਕਿਨਾਰੇ ਦੇ ਗਲੇ ਲੱਗ ਕੇ ਰੋਣ ਲੱਗੀ ਸੀ
ਸਿਆਹੀ ਰਾਤ ਦੀ ਡੁੱਲ੍ਹੀ ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਨਗਰ ਉੱਤੇ
ਬਨੇਰਿਉਂ ਲਾਹ ਕੇ ਸੂਰਜ ਸ਼ਾਮ ਬੂਹਾ ਢੋਣ ਲੱਗੀ ਸੀ
ਚਮਕ ਆਏ ਸੀ ਰਾਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੜੇ ਚੰਨ ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਰੁੱਖ
ਜਦੋਂ ਡੁੱਬਿਆ ਸੀ ਸੁਰਜ ਰਾਤ ਕਾਲੀ ਹੋਣ ਲੱਗੀ ਸੀ
ਮੈਂ ਸਭ ਤੇਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਬਸ ਕੁੱਝ ਕੁ ਬੂੰਦਾਂ ਲਿਖਕੇ ਆਇਆ ਸੀ
ਮੇਰੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਫਿਰ ਤਾਂ ਰਹਿਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਲੱਗੀ ਸੀ
ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਕਿਹਾ ਮੈਂ ਝਰਨਿਆਂ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦਾ ਹਾਂ
ਮੇਰੀ ਹਰ ਸੁਰ ਦੇ ਦਰ ‘ਤੇ ਰੇਤ ਹੰਝੂ ਚੋਣ ਲੱਗੀ ਸੀ
ਸਫਰ ਵਿੱਚ ਧੁੰਦਲੇ ਰਸਤੇ ਤੇ ਮੈਲੀ ਸ਼ਾਮ ਢਲ ਆਈ
ਕਿਸੇ ਦੀ ਯਾਦ ਚੰਨ ਬਣਕੇ ਨੁਮਾਇਆ ਹੋਣ ਲੱਗੀ ਸੀ
ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਅੱਥਰੂ ਸਨ ਕਲਮ ਦੇ ਨੈਣਾਂ ਚ ਉਸ ਵੇਲੇ
ਉਦਾਸੇ ਵਕਤ ਦੀ ਜਦ ਵੀ ਇਹ ਗਾਥਾ ਛੋਣ੍ਹ ਲੱਗੀ ਸੀ

ਇਲਜ਼ਾਮ ਕਿਉਂ........ ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਜਸਵੀਰ ਫਰੀਦਕੋਟ

ਤੂੰ ਪੱਥਰਾਂ ਨੂੰ ਰੱਬ ਬਣਾਇਆ ਏ,
ਅੱਖੀਂਆਂ ‘ਚ ਝੂਠਾ ਖ਼ਾਬ ਸਜਾਇਆ ਏ,
ਇਹ ਝੂਠ ਕਹਾਣੀ ਤੂੰ ਆਪ ਸਹੇੜੀ ਆ...
ਫਿਰ ਬੁੱਤਾਂ ਸਿਰ ਇਲਜ਼ਾਮ ਕਿਉਂ...?
ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਹੱਸਿਆ ਨਾਂ,
ਕੀਮਤੀ ਵਿਰਸੇ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਨਾਂ,
ਚੋਰ ਦੇ ਨਾਲੋਂ ਪੰਡ ਬਹੁਤੀ ਕਾਹਲੀ ਆ...
ਫਿਰ ਪੁੱਤਾਂ ਸਿਰ ਇਲਜ਼ਾਮ ਕਿਉਂ...?
ਜਿਸ ਠੰਡੜੀ ਛਾਂ ਦੇਣੀ ਸੀ,
ਤਪਦੇ ਨੂੰ ਪਨਾਹ ਦੇਣੀ ਸੀ,
ਉਹ ਟਾਹਣੀ ਤੂੰ ਆਪ ਹੀ ਕੱਟੀ ਆ...
ਫਿਰ ਰੁੱਖਾਂ ਸਿਰ ਇਲਜ਼ਾਮ ਕਿਉਂ...?
ਸਿਰਜਿਆ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਨਾਂ,
ਛੇੜਿਆ ਕੋਈ ਤਰਾਨਾ ਨਾਂ,
ਕਿੰਝ ਮੰਜਿ਼ਲ ਪੈਂਦੀ ਤੇਰੇ ਪੈਰੀ ਆ...?
ਫਿਰ ਰਾਹਾਂ ਸਿਰ ਇਲਜ਼ਾਮ ਕਿੳਂੁ...?
ਬਣ ਰੱਬ ਤੂੰ ਖੜਿਆ ਏਂ,
ਕੁਦਰਤ ਸਾਹਵੇਂ ਅੜਿਆ ਏਂ,
ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ਼ੋਂ ਤੇਰੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਬਾਹਲੀ ਆ...
ਫਿਰ ਰੁੱਤਾਂ ਸਿਰ ਇਲਜ਼ਾਮ ਕਿਉਂ...?
ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਸੜਿਆ ਏਂ,
ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ਰੜਿਆ ਏਂ,
ਇਹ ਅੱਗ ਤੂੰ ਆਪ ਹੀ ਬਾਲੀ ਆ...
ਫਿਰ ਧੁੱਪਾਂ ਸਿਰ ਇਲਜ਼ਾਮ ਕਿਉਂ...?

ਧੀ-ਧਿਆਣੀ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਸੁਮਿਤ ਟੰਡਨ (ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ)

ਕੁਝ ਹਫ਼ਤੇ ਹੋਏ, ਬੇਟੀ ਤਨੀਸ਼ਾ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਐਡੀਲੇਡ ਆਈ ਹੋਈ ਹੈ . ਅੱਜ ਮੇਰਾ ਮਿੱਤਰ ਸੁਮਿਤ ਟੰਡਨ ਉਸਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਘਰ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ . ਉਸਨੂੰ ਗਿਆਂ ਕਰੀਬ ਘੰਟਾ ਕੁ ਹੀ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖ ਕੇ ਈ-ਮੇਲ ਕੀਤੀ ਹੈ . ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੋਹ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਇਹ ਕਵਿਤਾ “ਸ਼ਬਦ ਸਾਂਝ” ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ ,ਤਨੀਸ਼ਾ ਦੇ ਪਾਪਾ ਤੇ ਸੁਮਿਤ ਦੇ ਦੋਸਤ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਪ ਜੀ ਨਾਲ਼ ਸਾਂਝੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ . ਸੁਮਿਤ... ਧੰਨਵਾਦ ਇਸ ਪਿਆਰੀ ਕਵਿਤਾ ਲਈ...


ਰਿਸ਼ੀ ਗੁਲਾਟੀ

ਅੱਜ ਮਿਲੀ ਇੱਕ ਧੀ ਧਿਆਣੀ, ਲੱਗੀ ਦਿਲ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸਿਆਣੀ
ਪੋਲਾ ਪੋਲਾ ਹੱਸਦੀ ਐਦਾਂ, ਅੰਬਰ ਵਰ੍ਹਿਆ ਸਾਉਣ ਦਾ ਪਾਣੀ।
ਸ਼ਕਲ ਸੂਰਤ ਤੋਂ ਮਰੀਅਮ ਵਰਗੀ, ਨਟਖਟ ਚੰਚਲ ਪਰੀਆਂ ਵਰਗੀ
ਬੋਲ ਉਹਦੇ ਸੀ ਬੜੇ ਪਿਆਰੇ, ਘਿਓ ਸੱਕਰ ਵਿੱਚ ਗੁੰਨ੍ਹੇ ਸਾਰੇ
ਠੁਮਕ ਠੁਮਕ ਉਹ ਚੱਲਦੀ ਐਦਾਂ, ਗਿੜਦੇ ਹਲਟ ਜਿਊਂ ਬਲ੍ਹਦਾਂ ਥਾਣੀ।
ਅੱਜ ਮਿਲੀ ਇੱਕ ਧੀ ਧਿਆਣੀ…

ਆਈ ਵਤਨ ਤੋਂ ਮਿਲਣ ਸੀ ਮਾਪੇ, ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲੀ ਜਾਪੇ
ਅੱਖਾਂ ਵਿਚਲੇ ਕੋਏ ਦੱਸਦੇ, ਘੜੀ-ਮੁੜੀ ਜਿਸ ਰਸਤੇ ਨਾਪੇ।
ਮੰਮੀ ਪਾਪਾ ਨਾਲ ਜੋ ਬਹਿੰਦੀ, ਹਰ ਦਮ ਹੱਸਦੀ ਟੱਪਦੀ ਰਹਿੰਦੀ
ਗੁੱਡੇ ਗੁੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਜੋ ਕਹਿੰਦੀ, ਬਣੋ ਮੇਰੇ ਸੱਭ ਹਾਣੀ
ਮਿਲੀ ਸੀ ਇੱਕ ਨਿਆਣੀ…

ਕੁਛ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਆਈ ਜਿਹੜੀ, ਮੁੜ ਕੇ ਹੋਊ ਪਰਾਈ ਜਿਹੜੀ
ਧੀ ਬਾਬੁਲ ਨੂੰ ਦਿਲ ਤੋਂ ਲੋਚੇ, ਅੰਮੀ ਦੇ ਘਰ ਜਾਈ ਜਿਹੜੀ।
ਮਾਪੇ ਹਿੱਕ ‘ਤੇ ਸਿੱਲ੍ਹ ਧਰਨਗੇ, ਧੀ ਨੂੰ ਜਿਸ ਦਿਨ ਵਿਦਾ ਕਰਨਗੇ
ਹੱਥੀਂ ਤੋਰ ਕੇ ਫਾਰਗ ਹੋਣਗੇ, ਜੱਗ ਦੀ ਰੀਤ ਪੁਰਾਣੀ
ਮਿਲੀ ਸੀ ਇੱਕ ਨਿਮਾਣੀ……॥

ਇਕ ਨਦੀ ਨੂੰ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਮੋਹੀ

ਇਕ ਨਦੀ ਨੂੰ ਪਹਾੜਾਂ ਦੀ ਢਲਵਾਨ ਤੋਂ
ਕੋਲ਼ ਸਾਗਰ ਦੇ ਪਹਿਲਾਂ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ
ਫੇਰ ਉਸਦੀ ਰਵਾਨੀ 'ਤੇ ਕਰ ਤਬਸਰੇ
ਹੁਕਮ ਪਰਤਣ ਦਾ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣਾਇਆ ਗਿਆ

ਕੀ ਪਤਾ ਕਿਉਂ ਸੀ ਉਸਦਾ ਸ਼ੁਦਾ ਹੋ ਗਿਆ
ਉਹ ਜੋ ਸੁਪਨੇ ਜਿਹਾ ਸੀ ਜੁਦਾ ਹੋ ਗਿਆ
ਨਾਮ ਦਿਲ 'ਤੇ ਇਵੇਂ ਉਹਦਾ ਲਿਖਿਆ ਪਿਐ
ਜੀਕੂੰ ਪੱਥਰ 'ਤੇ ਹੋਵੇ ਲਿਖਾਇਆ ਗਿਆ

ਰਾਜ਼ ਖ਼ੁਦ ਤੋਂ ਵੀ ਅਪਣੇ ਛੁਪਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ
ਰੋਜ਼ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਚਿਹਰਾ ਲਗਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ
ਜੋ ਨਾ ਬਦਲੇ ਹਵਾਵਾਂ ਦਾ ਰੁਖ਼ ਵੇਖਕੇ
ਮੈਥੋਂ ਆਪਾ ਨਾ ਐਸਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ

ਕਿਉਂ ਮੈਂ ਪੰਛੀ ਦੇ ਨਾਂ ਸੀ ਉਡਾਰੀ ਲਿਖੀ
ਉਹਨਾਂ ਇਸਦੀ ਸਜ਼ਾ ਮੈਨੂੰ ਭਾਰੀ ਲਿਖੀ
ਭਾਵੇਂ ਚੁਪ ਹੋ ਗਿਆ ਮੈਂ ਘੜੀ ਦੀ ਘੜੀ
ਪਰ ਨਾ ਸੋਚਾਂ ਨੂੰ ਬੰਜਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ

ਸੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜਗਾਉਂਦੇ ਮੇਰੇ ਗੀਤ ਨੇ
ਮੇਰੇ ਬੋਲਾਂ ਤੋਂ ਤਾਂ ਹੀ ਉਹ ਭੈਭੀਤ ਨੇ
ਮੈਂ ਨਾ ਭੇਜਾਂ ਹਵਾ ਹੱਥ ਸੁਨੇਹੇ ਕਿਤੇ
ਮੇਰੇ ਬੋਲਾਂ 'ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ

ਸੋਨੇ ਦੀ ਚਿੜੀ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਇੰਦਰਜੀਤ ਪੁਰੇਵਾਲ (ਨਿਊਯਾਰਕ)

ਜੀਣਾ ਮੁਹਾਲ ਹੋਇਆ ਮਰਨਾ ਮੁਹਾਲ ਹੋਇਆ।
ਅੱਜ ਸੋਨੇ ਦੀ ਚਿੜੀ ਦਾ ਵੇਖੋ ਕੀ ਹਾਲ ਹੋਇਆ।

ਰੋਟੀ ਨੂੰ ਤਰਸਦਾ ਏ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਵਿਲਕਦਾ ਏ,
ਅੰਨ ਦਾਤਾ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸੀ ਅੱਜ ਖੁਦ ਕੰਗਾਲ ਹੋਇਆ।

ਚਿੱਟੀ ਤੇ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਜਿੱਥੇ ਕਦੇ ਸੀ ਆਈ,
ਕਿਹੜੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਆਖਾਂ ਲਹੂ ਵਰਗਾ ਲਾਲ ਹੋਇਆ।

ਬੰਬ ਬਰੂਦ ਗੋਲੀ ਸਬ ਕੁਝ ਹੀ ਨਿਗਲ ਜਾਵੇ,
ਵੇਖੋ ਆਦਮੀ ਦਾ ਮਿਹਦਾ ਕਿੱਡਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੋਇਆ।

ਖੁਦ ਆਪ ਫਸਦੀ ਜਾਵੇ ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਵਾਨੀ,
ਕੈਸਾ ਕਿਸੇ ਦੋਖੀ ਦਾ ਬੁਣਿਆ ਇਹ ਜਾਲ ਹੋਇਆ।

ਕੁਝ ਅੱਤਵਾਦ ਨਿਗਲੀ ਕੁਝ ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੇ ਖਾ ਲਈ,
ਭਰਿਆ ਨਾ ਢਿੱਡ ਅਜੇ ਵੀ ਇਹ ਕੀ ਕਮਾਲ ਹੋਇਆ।

ਕੰਨਾਂ ‘ਚ ਗੂੰਜਦੀਆਂ ਮਾਸੂਮਾਂ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ,
ਨਗਮਾ ਮੁਹੱਬਤ ਵਾਲਾ ਸੁਣਨਾ ਮੁਹਾਲ ਹੋਇਆ।

ਇਨਸਾਨ ਵਿਕ ਰਿਹਾ ਏ ਈਮਾਨ ਵਿਕ ਰਿਹਾ ਏ,
ਇਜ਼ੱਤ ਵੀ ਵੇਚ ਖਾਧੀ ਏਡਾ ਕੰਗਾਲ ਹੋਇਆ।

ਊਧਮ,ਭਗਤ,ਸਰਾਭੇ ਦੀ ਰੂਹ ਪਈ ਕੁਰਲਾਵੇ,
ਡੁੱਲੇ ਬੇਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲੋ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਵਿਚਾਲ ਹੋਇਆ।

ਥਾਂ ਥਾਂ ਤੋਂ ਛਲਣੀ ਹੋਇਆ ਪੰਜਾਬ ਸਿੰਘ ਪੁਕਾਰੇ,
ਵੈਰੀ ਨਾਲ ਵੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਜੋ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਹੋਇਆ।

ਕਦੇ ਮੁਆਫ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਤੁਹਾਨੂੰ,
ਜੇ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਨਾ ਕਿਧਰੇ ਵੇਲਾ ਸੰਭਾਲ ਹੋਇਆ।

ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਹੋਰ ਵਗਣੀ ਕਾਲੀ ਹਨੇਰੀ ਲੋਕੋ,
ਬੜਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾਇਆ ਮੈਂ ਤਾਂ ਬੁੱਝ ਨਾ ਸਵਾਲ ਹੋਇਆ।

ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਥੇ ਉੱਡ ਗਈ ਘੁੱਗੀ ਅਮਨ ਦੀ ਯਾਰੋ,
ਨੀਲੇ ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਕਾਂਵਾਂ ਹੱਥੋਂ ਸੱਚ ਹਲਾਲ ਹੋਇਆ।

ਦੇਸਾਂ ਚੋਂ ਦੇਸ ਸੋਹਣਾ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਯਾਰੋ,
ਫੁੱਲ ਵਾਂਗੂ ਟਹਿਕਦਾ ਸੀ ਹਾਲੋਂ ਬੇਹਾਲ ਹੋਇਆ।

ਸੋਚ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਜਸਵੀਰ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ

ਸੋਚ ਮਰ ਗਈ ਏ, ਜ਼ਮੀਰ ਮਰ ਗਈ ਏ,
ਅੱਜ ਜੰਮਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀਰ ਮਰ ਗਈ ਏ।
ਲੱਕੜ ਦੀ ਸੀ ਜੋ ਡੁੱਬਦਿਆਂ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖੀ,
ਪਰ ਸੁਣਿਆ ਏ ! ਲੋਹੇ ਦੀ ਤਰ ਗਈ ਏ।
ਸਾਹਵੇਂ ਹੋਇਆ ਸਭ ਕੁਝ ਅੱਖੀਂਆਂ ਦੇ,
ਕੁਝ ਕਹਿਣੋ ਰਹੇ ਜ਼ਮੀਰ ਜੋ ਜ਼ਰ ਗਈ ਏ।
ਆਏ ਦਿਨ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਉਮੀਦ ਸੀ ਬੜੀ,
ਪਰ ਬੱਦਲ਼ੀ ਤਾਂ ਜਾ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਵਰ ਗਈ ਏ।
ਮੈਂ ਰਿਹਾ ਲੋਚਦਾ ਦੋ ਸ਼ਬਦ ਸਤਿਕਾਰ ਭਰੇ,
ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਜੀਭ ਠਰ ਗਈ ਏ।
ਹਵਾਵਾਂ ਦੇ ਸੰਗ ਲੜਦੀ ਆਈ ਜੋ ਲਾਟ ਬਣ,
ਤੇਰੇ ਹਉਂਕਿਆਂ ਸਾਹਵੇਂ ਆਣ ਹਰ ਗਈ ਏ ।
ਦਿਨ ਆਏ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਵਾਲੇ ਜਿੱਤ ਗਏ,
ਜਸਵੀਰ‘ ਜ਼ਮੀਰਾਂ ਵਿਕੀਆਂ,ਵੋਟ ਹਰ ਗਈ ਏ।

****

ਹਾਕੀ .......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਸੁਮਿਤ ਟੰਡਨ

ਸੌਖੀ ਖੇਡ ਨਾ ਹਾਕੀ ਮਿੱਤਰਾ, ਦਸਦੇ ਖੇਡਣ ਜਿਹੜੇ,
ਧੜ੍ਹ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਾ ਕੇ ਜਿੱਤੀਏ ਮੈਚ ਯਾਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ।
ਇੱਕ ਖਿੱਦੋ ਨਾਲ ਪਿੜ ਨੂੰ ਮੱਲਣਾ, ਸੌਖੀ ਗੱਲ ਨਾ ਜਾਣੀ,
ਜਿੱਤ ਹਾਰ ਲਈ ਚੱਲਦੀ ਰੱਜ ਕੇ, ਆਪਸ ਖਿੱਚੋਤਾਣੀ।
ਗੋਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਉਹੀ ਮੁੱਢ ਤੋਂ, ਜੋ ਹਿੰਮਤਾਂ ਦੇ ਹਾਣੀ
ਬਾਕੀ ਤਾਂ ਫਿਰ ਫਾਡੀ ਰਹਿ ਕੇ, ਪਾਉਂਦੇ ਨੀਵੀਂ ਕਾਣੀ।
‘ਖਿੱਦੋ-ਖੁੰਡੀ’ ਨੂੰ ਲਿੱਪ ਕੇ ਭੋਰਾ, ਹਾਕੀ ਬਣੀ ਸਿਆਣੀ
ਚਿਰਾਂ ਤਾਈਂ ਜਿਸ ਧੂਮਾਂ ਪਾਈਆਂ, ਰੁਲ ਗਈ ਅੱਜ ਨਿਮਾਣੀ।
ਕਦੇ ਹਾਕੀ ਖੇਡ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੀ ਤੇ ਹਾਕੀ ਸੀ ਮਹਾਰਾਣੀ,
ਸਾਫ਼ ਸਫ਼ੇ ਤੇ ਧੁੰਦਲੀ ਪੈ ਗਈ, ਜਿਸਦੀ ਅੱਜ ਕਹਾਣੀ।
ਧਿਆਨ, ਪਿੱਲੇ ਤੇ ਪਰਗਟ ਕਹਿੰਦੇ ਭਰ ਗਏ ਇਸਦਾ ਪਾਣੀ
ਹੁਣ ਵੀ ਸੱਥ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਛਿੜਦੀ, ਜੁੜਦੀ ਜਦ ਕੋਈ ਢਾਣੀ।
ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਇਸ ਕਾਲਚੱਕਰ ਵਿੱਚ, ਉਲਝੀ ਜਦ ਦੀ ਤਾਣੀ
ਬੈਟ ਬਾਲ ਦਾ ਵਧਿਆ ਰੌਲਾ, ਹਾਕੀ ਬਣੀ ਪ੍ਰਾਹੁਣੀ।
ਆਪਣਿਆਂ ਘਰ ਜਾਇਆਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਇਸਦੀ ਕਦਰ ਪਛਾਣੀ
ਮੁੜ ਕੇ ਜਿਊਂਦੀ ਕਰਨਗੇ ਇਸ ਨੂੰ, ਖੇਡ ਕੇ ਰੀਤ ਪੁਰਾਣੀ।
****

ਰੰਗਲਾ ਕਿਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ.......... ਗੀਤ / ਜਰਨੈਲ ਘੁਮਾਣ

ਕਲਮ ਉਠਾਕੇ ਜਦ ਵੀ ,ਕਿਧਰੇ ਲਿਖਣ ਨੂੰ ਬਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ।
ਨਿਘਰ ਗਈ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਹਾਲਤ , ਵੇਖ ਰੋ ਪੈਂਦਾ ਹਾਂ ।
ਆਪਣੇ ਘਰ ਨੂੰ , ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਕਿਵੇਂ ਖ਼ਰਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ।
ਕਿੰਝ ਰੰਗ ਵਿਹੂਣੇ ਨੂੰ , ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ॥

ਤੋੜ ਰਹੀ ਹੈ ਲੱਕ ਕਿਰਸਾਨੀ , ਵੇਖ ਕੇ ਝੱਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ।
ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੱਬ ਚੱਲੀ , ਸਮੱਸਿਆ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ।
ਮੁਰਝਾਈਆਂ ਕਲੀਆਂ ਤਾਂਈਂ, ਕਿਵੇਂ ਗ਼ੁਲਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ।
ਕਿੰਝ ਰੰਗ ਵਿਹੂਣੇ ਨੂੰ , ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ॥

ਵਿਹੜੇ ਸੱਖਣੇ ਸੱਖਣੇ ਇਸਦੇ , ਚਾਵਾਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ।
ਵਿਹਲੇ ਨਹੀਂਓ ਲੋਕ ਨੱਚਣ ਨੂੰ , ਹੁਣ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ।
ਝੱਲ ਲਓ ਵਿਆਜਾਂ ਵਾਲਾ ਕਿਸ ਨੂੰ , ਤਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ।
ਕਿੰਝ ਰੰਗ ਵਿਹੂਣੇ ਨੂੰ , ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ॥

ਸੱਤ ਦਰਿਆ ਸਨ ਵਗਦੇ , ‘ਸਪਤ ਸਿੰਧੂ’ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਸੀ ।
ਸਿਆਲਕੋਟ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਤੀਕਰ , ਪੈਰ ਫੈਲਾਉਂਦਾ ਸੀ ।
ਕਿਵੇਂ ਢਾਈ ਪਾਣੀਆਂ ਵਾਲੇ ਨੂੰ , ਪੰਜ-ਆਬ ਕਹਿ ਦਿਆ ਮੈਂ ।
ਕਿੰਝ ਰੰਗ ਵਿਹੂਣੇ ਨੂੰ , ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ॥

ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਜਾ ਜਵਾਨੀ , ਵੱਸਦੀ ਜਾਂਦੀ ਐ ।
ਬਾਕੀ ਬੱਚਦੀ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ , ਧੱਸਦੀ ਜਾਂਦੀ ਐ ।
ਸੁੱਕ ਚੱਲੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਵਾਲੇ , ਝਨਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ।
ਕਿੰਝ ਰੰਗ ਵਿਹੂਣੇ ਨੂੰ , ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ॥

ਕਾਵਾਂ ਰੌਲੀ ਬਹੁਤ ਸੁਣਨ ਨੂੰ , ਉਂਝ ਤਰੱਕੀਆਂ ਦੀ ।
ਲੁੱਟ ਕਸੁੱਟ ਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹੀਓ , ਫਸਲਾਂ ਪੱਕੀਆਂ ਦੀ ।
ਘਾਟੇ ਵਾਲੇ ਸੌਦੇ ਵਿੱਚ ਕਿੰਝ , ਲਾਭ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ।
ਕਿੰਝ ਰੰਗ ਵਿਹੂਣੇ ਨੂੰ , ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ॥

ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੇ ਵੱਗ ਫਿਰਦੇ ਨੇ , ਮੈਂ ਕਿਸਨੂੰ ਦੁੱਖ਼ ਕਹਾਂ ।
ਘਰ , ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਜਾਂ ਢਿੱਡ ਦੀ , ਆਖਿਰ ਕਿਹੜੀ ਭੁੱਖ ਕਹਾਂ ।
ਸਾਹਿਬਗੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੂਬਾ , ਕਿਸ ਨੂੰ ਸਾਹਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ।
ਕਿੰਝ ਰੰਗ ਵਿਹੂਣੇ ਨੂੰ , ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ॥


ਕਲਮਾਂ ਹੋਣ ਆਵਾਜ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੀ , ਉਹ ਵੀ ਵਿੱਕ ਚੱਲੀਆਂ ।
ਪੈਸੇ ਵਾਲਿਆਂ ਕਲਮਾਂ ਦੀਆਂ , ਜ਼ਮੀਰਾਂ ਜਾ ਮੱਲੀਆਂ ।
ਕੰਨੋ ਬੋਅਲੀ ਭੀੜ ’ਚ ,ਕਿਹੜਾ ਰਾਗ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ।
ਕਿੰਝ ਰੰਗ ਵਿਹੂਣੇ ਨੂੰ , ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ॥

ਕਲੋਨੀਵਾਦ ਖਾ ਗਿਆ ਪਿੰਡ ,’ਤੇ ਛਾਵਾਂ ਬੋਹੜ ਦੀਆਂ ।
ਨਸ਼ਾਖੋਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁੱਖਾਂ , ਮਾਵਾਂ ਲੋੜਦੀਆਂ ।
ਚੌਂਕੀਦਾਰ ਹੀ ਸੁੱਤੇ ਕਿਸਨੂੰ , ਜਾਗ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ।
ਕਿੰਝ ਰੰਗ ਵਿਹੂਣੇ ਨੂੰ , ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ॥

ਐ ਦੌਲਤ ਦੀ ਦੌੜ ਦੌੜਦਿਓ , ਕੁੱਝ ਤਾਂ ਸ਼ਰਮ ਕਰੋ ।
ਬੱਚ ਜਾਵੇ ਪੰਜਾਬ ‘ਘੁਮਾਣਾ’ , ਐਸਾ ਕਰਮ ਕਰੋ ।
ਨਾਲ ਨਾ ਜਾਣ ਖਜ਼ਾਨੇ , ਸੁਣੋ ਜਨਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ।
ਕਿੰਝ ਰੰਗ ਵਿਹੂਣੇ ਨੂੰ , ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਕਹਿ ਦਿਆਂ ਮੈਂ ॥

ਟੁਕੜੇ-ਟੁਕੜੇ ਹੋਇਆ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਰਾਜਿੰਦਰ ਜਿੰਦ (ਨਿਊਯਾਰਕ)

ਟੁਕੜੇ-ਟੁਕੜੇ ਹੋਇਆ ਫਿਰਦਾ ਕਿੱਥੇ ਇਸ ਦਾ ਧੀਰ ਗਿਆ।
ਕੁਝ ਤਾਂ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਡੂੰਘੀ ਖਿੱਚ ਲਕੀਰ ਗਿਆ।
ਉਹੀ ਬੰਦਾ ਗੱਲ ਕਿਸੇ ਦੀ ਇਸਨੂੰ ਚੰਗੀ ਲੱਗਦੀ ਨਹੀਂ,
ਦਰਦ ਮਰ ਗਿਆ ਫਰਜ਼ ਹਰ ਗਿਆ ਸੁੱਕ ਅੱਖੀਆਂ ਦਾ ਨੀਰ ਗਿਆ।
ਨਾ ਤੂੰ ਪਿਆਰ ਦੀ ਸੇਜ ਵਿਛਾਈ ਨਾ ਤੂੰ ਘੋਟੀ ਨਾ ਤੂੰ ਪੀਤੀ,
ਕੇਲੇ ਕੋਲੇ ਕਿੱਕਰ ਬੀਜੀ ਉਸ ਦਾ ਸੀਨਾ ਚੀਰ ਗਿਆ।
ਸੋਚ ਸਮਝ ਦਾ ਰਾਹੀ ਬਣਕੇ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਚਿਰ ਲੜਦਾ ਉਹ,
ਅੱਜ ਤੇ ਰਾਝਾਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਸੈਦੇ ਨੂੰ ਦੇ ਹੀਰ ਗਿਆ।
ਦੁੱਖ ਭੁੱਖ ਨਫਰਤ ਨਿੰਦਿਆ ਚੁਗਲ਼ੀ ਮੇਰਾ ਟੱਬਰ ਭਾਰਾ ਸੀ,
ਉਦੋਂ ਹੋਰ ਵੀ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਮੈਂ ਜਦ ਸੁੱਖਾਂ ਦਾ ਵੀਰ ਗਿਆ।
ਝੱਖੜ ਨ੍ਹੇਰੀ ਕੰਡਿਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੀ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖੀ ਸੀ,
ਦਿਲ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣ ਉਸਨੂੰ ਕੋਈ ਕਰਕੇ ਲੀਰੋ ਲੀਰ ਗਿਆ।
ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੀ ਲੜ ਝਗੜ ਕੇ ਉਹ ਤਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਇਆ ਸੀ,
ਲੋਕੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਜਿੰਦ ਵਿਚਾਰਾ ਅੰਦਰੋ-ਅੰਦਰੀ ਜ਼ੀਰ ਗਿਆ।

****

ਰੂਹ ਦਾ ਪਤਾਲ......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਬਿੱਟੂ ਬਰਾੜ

ਅੱਖਾਂ ਮੁੰਦੀ
ਲੀਨ ਹੋਇਆ ਬੈਠਾ
ਤੇਰੇ ਵਸਲ ਦੀ
ਖੋਜ ਵਿੱਚ,
ਰੂਹ ਦੇ ਪਤਾਲ
ਵਿੱਚ ਉਤਰਕੇ
ਕਰੇ,
ਚਿਰਾਂ ਤੋਂ
ਇਬਾਦਤ ਤੇਰੀ
ਇੱਕ ਤੱਪਸਵੀ

ਹੈਂ, ਤਾਂ ਮਿਲ ।

ਚੁੱਪ………… ਗਜ਼ਲ / ਗੁਰਮੀਤ ਖੋਖਰ

ਹੋਂਠ ਚੁੱਪ ਨੇ ਜੇ ਇਸਦਾ ਇਹ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ
ਕਿ ਅਸੀਂ ਬੋਲਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ
ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਤਿੜਕੇ ਤਿਰੇ ਸਾਡੇ ਚਿਹਰੇ ਨਹੀਂ
ਇਹ ਨਾ ਸਮਝੀਂ ਕਿ ਤੇੜਾਂ ਨਾ ਪਹਿਚਾਣਦੇ

ਰੁੱਖ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਕਦੀ ਭਾਰ ਨਾ
ਨਾ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਲੁੱਟਿਆ ਕੋਈ ਆਲ੍ਹਣਾ
ਦੋਸ਼ ਝੂਠੇ ਲਗਾ ਮੇਰੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸਿਰ
ਆਰੇ ਮਾਸੂਮਾਂ ਉੱਤੇ ਰਹੇ ਤਾਣਦੇ

ਉਹਨਾਂ ਸੂਰਜ ਲੁਕੋਇਆ ਹੈ ਅਪਣੇ ਦਰੀਂ
ਲੱਭਦੇ ਫਿਰਦੇ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਉਹ ਸਾਡੇ ਘਰੀਂ
ਲਾਉਂਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਅੰਬਰ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਕਦੀ
ਪਾਣੀ ਸਾਗਰ ਦਾ ਫਿਰਦੇ ਕਦੀ ਛਾਣਦੇ

ਸਾਡੇ ਖੰਭਾਂ ਤੋਂ ਨੀਵਾਂ ਇਹ ਅਸਮਾਨ ਸੀ
ਸਾਡੀ ਪਰਵਾਜ਼ ਸਾਡੇ ‘ਤੇ ਹੈਰਾਨ ਸੀ
ਕਾਲਾ ਧੂੰਆਂ ਹੈ ਪੌਣਾਂ ਚ ਭਰਿਆ ਤੁਸੀਂ
ਦੁੱਖ ਦੱਸੀਏ ਕੀ ਖਾਬਾਂ ਦੇ ਢਹਿ ਜਾਣਦੇ

ਅੱਗ ਜੰਗਲ ਨੂੰ ਲੱਗੀ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ ਸੀ
ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਵਿਛੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸੇਜ਼ ਸੀ
ਦਰਿਆ ਚੁੱਪਚਾਪ ਕੋਲੋਂ ਦੀ ਲੰਘਦਾ ਰਿਹਾ
ਮੌਜ਼ਾਂ ਸਾਗਰ ‘ਤੇ ਬੱਦਲ ਰਹੇ ਮਾਣਦੇ

ਕਤਲ ਕੀਤੇ ਨੇ ਫੁੱਲ ਖਾਬ ਸਾੜੇ ਤੁਸੀਂ
ਹਊਮੇ ਖਾਤਰ ਨੇ ਵਸਦੇ ਉਜਾੜੇ ਤੁਸੀਂ
ਸਾਵੇ ਰੁੱਖਾਂ ਪਰਿੰਦਿਆਂ ਤੇ ਬੋਟਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ
ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤੇ ਕਈ ਅੱਗਾਂ ਬਰਸਾਣਦੇ

ਧਰਤ ਹੱਸੇ ਤੇ ਫੁੱਲ ਖਾਬ ਮਹਿਕਣ ਸਦਾ
ਵਸਣ ਨਦੀਆਂ ਪੰਿਰੰਦੇ ਵੀ ਚਹਿਕਣ ਸਦਾ
ਧੁੱਪ ਸਭ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਛਾਂ ਵੀ ਸਭ ਨੂੰ ਮਿਲੇ
ਐਸੇ ਸੁਪਨੇ ਨੇ ਸਭ ਸਾਡੀ ਅੱਖ ਹਾਣਦੇ

ਮੁਫ਼ਤ 'ਚ ਵੋਟ......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਮਿੰਟੂ ਬਰਾੜ

ਅਜ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਯਾਰੋ,
ਸਾਡੇ ਸੀਨੇ ਕਰ ਗਈਆਂ ਚੋਟ।

ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਤੱਕਦੇ ਰਹਿ ਗਏ,
ਪਰ ਨਾ ਚੱਲੇ ਇਥੇ ਦਾਰੂ ਪੋਸਤ, ਨਾ ਹੀ ਚਲੇ ਸੋਟ।

ਕਈਆਂ ਕੋਲ ਜਾਕੇ ਅਸੀਂ ਗਲੀਂ ਬਾਤੀਂ,
ਦੱਸਣੀ ਚਾਹੀ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਖੋਟ।

ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਤਾਂ ਵੋਟਾਂ ਵਾਲੇ ਦਿਨ,
ਚਮਚਿਆਂ ਦੇ ਚੋਲ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਭਰੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਨੋਟ।

ਉਡੀਕ-ਉਡੀਕ ਕੇ ਆਥਣ ਹੋ ਗਈ,
ਪਰ ਇਥੇ ਸਾਡੇ, ਨਾ ਕੋਈ ਨੇਤਾ ਆਇਆ ਲੋਟ,

ਨਾ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੋਟ ਪਵਾਉਣ ਲਈ ਸਵਾਰੀ ਭੇਜੀ,
ਨਹੀਂ ਭੱਲਾਂ ਇਹਨਾਂ ਕੋਲੇ, ਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਿ ਸੀ ਤੋਟ?

ਨਾ ਕਿਸੇ ਨੇ ਮੁਫ਼ਤ ਚ ਲੰਗਰ ਚਲਾਇਆ,
ਦੇਖ ਲੋ ਯਾਰੋ ਅਜ ਵੀ ਅਸੀਂ ਘਰੇ ਹੀ ਪਾੜੇ ਰੋਟ।

ਜੁਰਮਾਨਾ ਹਣੋਂ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਯਾਰੋ,
ਪਾਉਣੀ ਪੈ ਗਈ ਬਰਾੜ ਨੂੰ, ਮੁਫ਼ਤੋ-ਮੁਫ਼ਤੀ ਵੋਟ।

ਮੈਂ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ ਹਾਂ .........ਗੀਤ / ਜਰਨੈਲ ਘੁਮਾਣ

ਮੇਰਿਓ ਲੋਕੋ ! ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ ਹਾਂ ।
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ , ਮੈਂ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਹਾਂ ॥

ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਹਰਿਆਈ ਗਾਂ ਵਾਂਗਰਾਂ , ਚਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।
ਲੱਚਰਤਾ ਦੇ ਰੰਗ , ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ , ਭਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ।
ਮੈਂ ਮਾਰ ਚੁੱਕਾ ਜ਼ਮੀਰ ਆਪਣੀ , ਵਾਰ ਵਾਰ ਹਾਂ ।
ਮੇਰਿਓ ਲੋਕੋ ! ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ ਹਾਂ ।
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ , ਮੈਂ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਹਾਂ ॥

ਮੈਂ ਫੋਕੀ ਸ਼ੋਹਰਤ ਪਾਉਣ ਲਈ , ਕੁੱਝ ਹੋਛੇ ਗੀਤ ਲਿਖੇ ,
ਹਲਕੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਉਪਰ , ਸਭ ਹੀ ਬੇਪ੍ਰਤੀਤ ਲਿਖੇ ,
ਇਸ ਵਹਿਸ਼ੀਆਨਾ ਸੋਚ ਲਈ , ਮੈਂ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਹਾਂ ।
ਮੇਰਿਓ ਲੋਕੋ ! ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ ਹਾਂ ।
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ , ਮੈਂ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਹਾਂ ॥

ਮੈਂ ਕਲਮ ਨਾਲ ਸਭ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨਾਤੇ , ਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ।
ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਜੋ ਮੰਦਿਰ , ਉਹ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ।
ਵਿਦਿਆ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਦਾ , ਮੈਂ ਗੁਨਹਗਾਰ ਹਾਂ ।
ਮੇਰਿਓ ਲੋਕੋ ! ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ ਹਾਂ ।
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ , ਮੈਂ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਹਾਂ ॥

ਨਜ਼ਰ ਮੇਰੀ ਨੂੰ , ਧੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੀਰ ਦਿਖੀ ।
ਸਾਊ ਪੰਜਾਬਣ ਕੁੜੀ ਵੀ ਮੈਂ , ਆਪਣੀ ਮਾਸ਼ੂਕ ਲਿਖੀ ।
ਨਾਰੀ ਜਾਤ ਦਾ ਭੁੱਲ ਗਿਆ , ਕਰਨਾ ਸਤਿਕਾਰ ਹਾਂ ।
ਮੇਰਿਓ ਲੋਕੋ ! ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ ਹਾਂ ।
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ , ਮੈਂ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਹਾਂ ॥

ਕਰਜ਼ੇ ਹੇਠਾਂ ਦੱਬੇ ਕਿਸਾਨ , ਬਦਮਾਸ਼ ਵਿਖਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ।
ਬੰਬੂਕਾਟਾਂ ’ਤੇ ਚਾੜ੍ਹ , ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਯਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ।
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਸੈਰਾਂ ਤੋਂ ਨਾ , ਨਿਕਲਿਆਂ ਬਾਹਰ ਹਾਂ ।
ਮੇਰਿਓ ਲੋਕੋ ! ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ ਹਾਂ ।
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ , ਮੈਂ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਹਾਂ ॥

ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ , ਮਿਰਜ਼ਾ ਯਾਦ ਕਰਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ।
ਹਿੱਕ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਕੱਢਕੇ ਲੈ ਜਾਓ , ਸਭ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ।
ਇੱਜ਼ਤਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਭੁੱਲਣ ਵਾਲਾ , ਮੈਂ ਗਦਾਰ ਹਾਂ ।
ਮੇਰਿਓ ਲੋਕੋ ! ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ ਹਾਂ ।
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ , ਮੈਂ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਹਾਂ ॥

ਵਿਆਹੀਆਂ ਵਰ੍ਹੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਮੈਂ , ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਵੜਿਆ ।
ਸੁਹਾਗ - ਸੁਹਾਗਣ ਵਾਲਾ ਰਿਸ਼ਤਾ , ਮੂਲ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ।
ਲਿਖਦਾ ਰਿਹਾ ਵਿੱਚ ਗੀਤਾਂ ਦੇ , ਕੈਸੇ ਕਿਰਦਾਰ ਹਾਂ ।
ਮੇਰਿਓ ਲੋਕੋ ! ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ ਹਾਂ ।
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ , ਮੈਂ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਹਾਂ ॥

ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ਼ ਦਰਦ , ਲਿਖਣ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸੀ ।
ਦਾਜ ਦੀ ਬਲੀ ਚੜ੍ਹਦੀਆਂ ਅੱਜ ਵੀ ,ਲੱਖ਼ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਸੀ ।
ਧੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਲਿਖ ਸਕਦਾ , ਮੈਂ ਅੱਖਰ ਚਾਰ ਹਾਂ ।
ਮੇਰਿਓ ਲੋਕੋ ! ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ ਹਾਂ ।
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ , ਮੈਂ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਹਾਂ ॥

ਕਲਮ ਗਰਕ ਗਈ ਮੇਰੀ , ਹੁਣ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਗਰਕ ਗਈ ।
ਦਿਸ਼ਾਹੀਣ ਹੋ ਗਈ , ਦਿਸ਼ਾ ਤੋਂ ਕੋਹਾਂ ਜ਼ਰਕ ਗਈ ।
ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਰਸਤਿਓਂ ਭਟਕ ਗਿਆ , ਰਾਹੀ ਲਾਚਾਰ ਹਾਂ ।
ਮੇਰਿਓ ਲੋਕੋ ! ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ ਹਾਂ ।
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ , ਮੈਂ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਹਾਂ ॥

ਮੁਆਫ਼ ਕਰੀਂ ਵੇ ਲੋਕਾ , ਮੈਨੂੰ ਕੇਰਾਂ ਮੁਆਫ਼ ਕਰੀਂ ।
ਚੰਗਾਂ ਲਿਖੇ ‘ਘੁਮਾਣ’ , ਜੋ ਮਾੜੇ ਪੰਨੇ ਸਾਫ਼ ਕਰੀਂ ।
ਸੌੜੀ ਸੋਚ ਦਾ ਹਾਮੀਂ , ਸੋਚੋਂਖੂਣਾ ਬਿਮਾਰ ਹਾਂ ।
ਮੇਰਿਓ ਲੋਕੋ ! ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ ਹਾਂ ।
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ , ਮੈਂ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਹਾਂ ॥

ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਆਲਣਾ........ ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਸ਼ੈਲੀ ਅਰੋੜਾ

ਚਿੜੀਆਂ ਵਾਂਗ
ਚਾਹਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਵੀ
ਆਪਣਾ
ਇੱਕ ਆਲਣਾ ਬਣਾਵਾਂ,
ਜਿਸ ਦਾ ਹਰ ਤੀਲਾ
ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਤੇ
ਪਿਆਰ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸ
ਨਾਲ
ਭਰਪੂਰ ਹੋਵੇ,
ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਉਡਾਰੀ
ਲਾਉਂਦੀ
ਤੇ ਇੱਕ ਤੀਲਾ
ਲੱਭ ਲਿਆਉਂਦੀ,
ਪਰ ਆਹ ਕੀ ਹਰ ਵਾਰ
ਲੱਭੇ ਤੀਲੇ ਨੇ
ਮੈਨੂੰ ਨਵੀਂ ਹੀ ਚੁਭਨ
ਦਿੱਤੀ,
ਚਾਹਿਆ ਕਿ
ਤੋੜਦੀ ਜਾਵਾਂ,
ਇਹਨਾਂ ਸਹਾਰਿਆਂ ਨੂੰ
ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ
ਇੱਕ ਸੱਚਾਈ ਸਾਹਵੇਂ
ਪੈਂਦੀ ਕਿ
ਇਹਨਾ ਕਰਕੇ ਹੀ ਤਾਂ
ਮੇਰੇ ਘਰ ਦਾ
ਵਜੂਦ ਏ, ਮੇਰਾ ਵਜੂਦ ਏ,
ਜੇ ਇਹ ਟੁੱਟ,
ਬਿਖਰ ਗਏ,
ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਸਪਨੇ ਵੀ
ਚੂਰ-ਚੂਰ
ਹੋ ਜਾਣਗੇ,
ਹਿੰਮਤ ਕੀਤੀ, ਦੁੱਖ ਸਹੇ,
ਤੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ
ਲੱਗੀ ਰਹੀ।।
ਇਹਨਾਂ ਨਾਕਾਮ ਸਹਾਰਿਆਂ
ਨੂੰ ਖੜਾ ਕਰਨ 'ਚ
ਤੇ ਉਹ ਦਿਨ ਵੀ
ਆਇਆ
ਜਿਸ ਦਿਨ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ
ਮੇਰਾ
ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਆਲਣਾ,
ਭਰ ਆਏ
ਅੱਖਾ 'ਚ ਹੰਝੂ,
ਜਿਸਮ ਤੇ ਜ਼ਖਮ
ਤੇ ਦਿਲ 'ਚ ਅਹਿਸਾਸ
ਕਿ ਬਣ ਗਿਆ
ਮੇਰਾ ਘਰ,
ਜੋ ਬਣਿਆ ਤਾਂ ਬਹੁਤ
ਦੁੱਖਾਂ ਦੇ
ਬਾਦ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ
ਸਕੂਨ ਲੈਣ ਦੀ
ਵਾਰੀ ਮੇਰੀ ਸੀ।।
ਤੇ ਮੈਂ ਅੱਖਾ ਮੁੰਦ ਕੇ
ਬੜੇ ਹੀ ਪਿਆਰ ਤੇ
ਸ਼ਾਤੀ ਨਾਲ ਸੌਂ
ਗਈ
ਆਪਣੇ ਦੁੱਖਾਂ
ਦੇ ਆਲਣੇ 'ਚ।।।।।

****

ਅਰਦਾਸ........ ਗ਼ਜ਼ਲ / ਪ੍ਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਜ਼ੀਜ਼

ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਪੁੰਨ ਦੇ ਜਾਂ ਪਾਪ ਦੇ
ਨਾਮ ਤੇਰਾ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ’ਤੇ ਛਾਪ ਦੇ

ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਇਨਸਾਨ ਕੋਲੋਂ ਮੰਗਾਂ ਕਿਉਂ
ਦੇਣਾ ਹੈ ਤੂੰ ਜੋ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਆਪ ਦੇ

ਤੇਰਾ ਸੱਚਾ ਰੂਪ ਦਿਸਦੈ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ
ਬੇਸਹਾਰਾ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦੇ

ਜਾਨਲੇਵਾ ਰੋਗਾਂ ਨੂੰ ਤੂੰ ਦੂਰ ਕਰ
ਬੇਸ਼ੱਕ ਭਾਵੇਂ ਨਿੱਕੇ-ਮੋਟੇ ਤਾਪ ਦੇ

ਪੂਰਾ ਕਰ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਤੇ ਸਭ ਦੀ
ਚਾਦਰ ਨੂੰ ਤੂੰ ਪੈਰਾਂ ਜਿੰਨਾ ਨਾਪ ਦੇ

ਬਾਕੀ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਦੇ ਦੇ ਸਭ ਦੇ ਸਾਵ੍ਹੇਂ
ਮਿਹਰ ਤੇਰੀ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਚੁਪਚਾਪ ਦੇ

ਸੁਬਹਾ ਤੋਂ ’ਅਜ਼ੀਜ਼’ ਨੂੰ ਤੂੰ ਸ਼ਾਮ ਤਕ
ਨਾਂ ਤੇਰੇ ਦਾ ਹਰ ਇਕ ਸਾਹ ਤੇ ਜਾਪ ਦੇ

ਵਿਸਥਾਰ......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਧਰਮਿੰਦਰ ਭੰਗੂ ਕਾਲੇਮਾਜਰਾ

ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਨਾ ਕਰ, ਆਪਣਾ ਕੁਝ ਵਿਸਥਾਰ ਵੀ ਕਰ ।
ਚਰਚਾ -ਚਿੰਤਨ ਠੀਕ ਨੇ ਤੇਰੇ, ਵਕਤ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਪਿਆਰ ਵੀ ਕਰ ।

ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਤੇਜ਼ ਹੈ, ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਹਰ ਬੰਦਾ,
ਕਦੇ ਕਦਾਂਈਂ ਆਉਂਦੇ ਜਾਂਦੇ, ਲਿਆ ਸੱਜਣਾਂ ਦੀ ਸਾਰ ਵੀ ਕਰ ।

ਅਕਲ ਬੜੀ ਹੈ, ਦਾਨਿਸ਼ਵਰ ਹੈਂ ; ਘਰ ਅੰਦਰ ਨਾ ਦੀਵੇ ਬਾਲ਼,
ਚਾਨਣ ਲੈ ਕੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ਼, ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਸ਼ਾਰ ਵੀ ਕਰ ।

ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਤੂੰ ਆਦੀ ਬੇਸ਼ੱਕ, ਇਸ਼ਕ 'ਚ ਐਪਰ ਚੱਲਣਾ ਨਾ ਇਹ,
ਇਸ਼ਕ 'ਚ ਜੇਕਰ ਜਿੱਤਣਾ ਚਾਹੇਂ, ਯਾਰ ਤੋਂ ਜਾਇਆ ਹਾਰ ਵੀ ਕਰ ।

ਤੂੰ ਹੈਂ ਭੋਲ਼ਾ, ਭੋਲ਼ੇਪਣ ਵਿੱਚ ਹੋਣਾ ਹੋਰ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁਣ,
ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਹਰ ਚਾਲ ਸਮਝਲੈ, ਖੁਦ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੁਸਿ਼ਆਰ ਵੀ ਕਰ ।

****

ਜੁੱਤੀਆਂ.......... ਕਾਵਿ ਵਿਅੰਗ / ਇੰਦਰਜੀਤ ਪੁਰੇਵਾਲ (ਨਿਊਯਾਰਕ)

ਮੰਦੇ ਕੰਮੀ ਵੱਜਦੀਆਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।
ਵਿਗੜਿਆਂ ਦੀ ਭੁਗਤ ਸੰਵਾਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।

ਮੰਦਰਾਂ ਜਾਂ ਮਸਜਿਦਾਂ ਦੇ ਜੁੱਤੀ ਬਾਹਰ ਉਤਾਰ ਕੇ,
ਸਿਰ ਤੇ ਚੁੱਕੀ ਰੱਖਦੇ ਹੰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।

ਨਾ ਦਿਸਦੀਆਂ ਨਾ ਸੁਣਦਾ ਹੀ ਖੜਾਕ ਦੂਜੇ ਕੰਨ ਨੂੰ,
ਵੱਜਦੀਆਂ ਜਦੋਂ ਨੇ ਪਰਵਦਗਾਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।

ਖਾਣ ਵਾਲਾ ਜਾਣਦਾ ਜਾਂ ਮਾਰਨ ਵਾਲਾ ਜਾਣਦਾ,
ਚੰਗਾ ਮਾੜਾ ਖੁਦ ਨਾ ਵਿਚਾਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।

ਮਜ਼ਨੂੰ ਲਫੰਗਾ ਜੇ ਕੋਈ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਛੇੜਦਾ,
ਝੱਟ ਦੇਣੇ ਪੈਰਾਂ ਤੋਂ ਉਤਾਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।

ਜੁੱਤੀਆਂ ਤਾਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਨੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦਾ ਕੀ ਏ,
ਵੈਰੀ ਦੀਆਂ ਹੋਣ ਭਾਂਵੇ ਯਾਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।

ਪੈਦਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਛੇਤੀ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੀਆ,
ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਹੰਢਦੀਆਂ ਘੋੜ-ਸਵਾਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।

ਗਰਮੀ ਤੇ ਸਰਦੀ ਤੋਂ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦੀਆਂ,
ਕਈ ਮੀਲ ਸਫਰ ਗੁਜ਼ਾਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।

ਸਾਡੇ ਵੇਲੇ ਸਸਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਵਧੀਆ ਸੀ ਹੁੰਦੀਆਂ,
ਅੱਜਕਲ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਬਜ਼ਾਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।

ਰੱਬ ਦੀ ਸੌਹਂ ਅਜੇ ਵੀ ਨੇ ਚੇਤੇ ਬੜਾ ਆੳਂਦੀਆਂ,
ਬੇਬੇ ਬਾਪੂ ਮਾਰੀਆਂ ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।

‘ਬੁੱਸ਼’ ਹੋਵੇ ਭਾਂਵੇ ਹੋਵੇ ‘ਬੁੱਸ਼’ ਦਾ ਪਿਓ ਜੀ.
ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਜ਼ਤ ਖਿਲਾਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।

ਲੀਡਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ‘ਚ ਕਦੇ ਕਦੇ ਵੱਜਦੀਆਂ,
ਸਦਾ ਜਨਤਾ ਦੇ ਸਿਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।

ਦੋਹੀਂ-ਚੌਹੀਂ ਸਾਲੀਂ ਜਦੋਂ ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਜਾਈਦਾ,
ਮੰਗਦੇ ਨੇ ਯਾਰ ਬੇਲੀ ਬਾਹਰ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ।

****

ਆਜ਼ਾਦੀ………ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਸੁਮਿਤ ਟੰਡਨ (ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ)

ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣਾ ਸਾਡਾ ਸੱਭ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ
ਰਹੇ ਹਾਂ ਗੁਲਾਮ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ‘ਚ ਕੀ ਹਰਜ ਹੈ
ਕੱਟੀਆਂ ਨੇ ਉਮਰਾਂ ਜੋ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੀਖਾਂ ਪਿੱਛੇ
ਭੁਲਾਉ ਕੌਣ ਸਮਾਂ ਜਿਹੜਾ ਪੰਨਿਆਂ ‘ਤੇ ਦਰਜ ਹੈ
ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣਾ ਹਰ ਭਾਰਤੀ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ।
ਆਏ ਸੀ ਫਿਰੰਗੀ ਬਾਜ ਕੀਤਾ ਦੋ ਸੌ ਸਾਲ ਰਾਜ
ਜਾਣ ਲੱਗੇ ਦੇ ਗਏ ਤੌਹਫ਼ਾ “ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਦਗ਼ਾਬਾਜ਼”
ਪਤਾ ਨੀ ਸਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿੱਦਾਂ ਦੀ ਮਰਜ਼ ਹੈ
ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਸਾਡਾ ਸੱਭ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ।
ਜੰਮੇ ਹਾਂ ਵਤਨ ਲਈ ਤੇ ਮਿਟਾਂ ਗੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਲਈ
ਤਿਰੰਗੇ ਦੀ ਬੁਲੰਦੀ ਸਾਡੇ ਸਿਰਾਂ ‘ਤੇ ਕਰਜ਼ ਹੈ
ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣਾ ‘ਹਰ- ਇੱਕ’ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ।
ਦਿੱਤੀਆਂ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਬਾਬਿਆਂ ਨੇ
ਤੁਰਾਂ ਗੇ ਉਸ ਰਾਹ ਸਾਡੇ ਖ਼ੂਨ ਵਿੱਚ ਗਰਜ਼ ਹੈ।
ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣਾ ਸਾਡਾ ਸੱਭ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ।
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਇੱਕ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸਾਰੇ ਇੱਕ ਨੇ
ਵੰਡਿਆ ਜੋ ਏਕਾ ‘ਗੋਰੀ ਸੋਚ’ ਦੀ ਤਰਜ਼ ਹੈ।
“ਤਿਰੰਗੇ” ਨੂੰ ਸਲਾਮੀ ਸਾਡਾ ਸੱਭ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ।